Запісы

“Сьвітанку” – 35! У Рызе адзначылі юбілей таварыства

, , , ,

Сапраўдная марозная зіма прыйшла ў Латвію ўжо ў канцы восені. Але гэта не стала перашкодай таму, каб  26 лістапада ў Рызе адбылося ўрачыстае і вясёлае адначасова беларускае свята, якое прынесла гаспадарам і гасцям шмат цяпла і добрага настрою. Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” запрасіла сваіх сяброў на юбілейную сустрэчу, прысвечаную 35-м угодкам таварыства “Сьвітанак”. У далёкім ўжо 1988-м годзе, яшчэ ў савецкі час, 27 лістапада беларусы заснавалі першае ў Латвіі таварыства беларускай культуры. На юбілей сабраліся сталыя госці “Сьвітанка”, а таксама беларусы ды іх сябры, пачынаючы ад Таллінна і да Латгаліі. Вечарына праходзіла традыцыйна “ў сваёй хаце” – у будынку Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч.

Імпрэза гэтак жа традыцыйна распачалася з выканання ўсімі прысутнымі гімнаў Латвіі “Dievs, svēti Latviju” і неафіцыйнага гімна Беларусі “Магутны Божа”.

Пасля хвіліны маўчання ў гонар тых, хто адышоў у лепшы свет за гэтыя 35 гадоў, а таксама змагароў за незалежнасць Беларусі і Ўкраіны, ўспамінамі падзяліліся тыя, для каго “Сьвітанак” сапраўды стаў часткай іх жыцця. Госці імпрэзы маглі пачуць невядомую дагэтуль інфармацыю пра гісторыю стварэння  таварыства і намаганні і працу на беларуcкай ніве на працягу 35 гадоў ад першага старшыні “Cьвітанка” др. медыцыны Сяржука Кузняцова, вядомага мастака, кавалера Ордэна Трох Зорак Вячкі Целеша, шматгадовай старшыні таварыства Таццяны Казак і намесніцы дырэктара Рыжскай беларускай школы і дырэктаркі школьнага музея Янкі Купалы Ганны Іванэ.

Разам з беларусамі на свяце былі нашы сябры-латышы – доктар мастацтваў Ансіс Атаолс Бэрзыньш, сын вядомага паэта і шматгадовага сябра нашай суполкі Андрыса Бэрзыньша, фотамастак Оскар Пэйпіньш і іншыя. А старшыня таварыства “Fre Belarus” Илва Эвертэ не толькі звярнулася з віншаваннем да прысутных па-беларуску, а і яшчэ парыхтавала шмат плакатаў са словамі падзякі беларусам, што было вельмі кранальна.

“Сьвітанак” прыехалі павіншаваць таксама госці-беларусы з Таллінна з Беларускага інфармацыйна-культурнага цэнтра ў Эстоніі Артур Цурбакоў і Дзяніс Прыстромскі з сваімі сем’ямі. А сын Артура саксафаніст Якуб Цурбакоў нават падрыхтаваў музычны падарунак удзельнікам святочнай імпрэзы і выступіў разам з госцем з Беларусі – спеваком Віктарам  Шалкевічам.

Госць вечарыны Стэфан Эрыксан, дырэктар Бюро Рады міністраў Паўночных краін у Латвіі,  у  сваёй віншавальнай прамове падзякаваў Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”  за тое, што падчас сваёй працы ў Латвіі ён мае магчымасць з вялікім задавальненнем правесці час у беларускім асяродку. У свой час у 2000-х спадар Стэфан выконваў абавязкі Надзвычайнага і Паўнамоцнага Амбасадара Каралеўства Швецыі ў Рэспубліцы Беларусь. Ён не толькі дасканала вывучыў беларускую мову, але вельмі шмат зрабіў для развіцця беларуска-шведскіх стасункаў ў галіне культуры. Таму такія словы ацэнкі працы таварыства спадара Эрыксана, які рэгулярна наведвае імпрэзы “Сьвітанка”, былі вельмі прыемнымі для арганізатараў юбілейнай вечарыны.

Лізавета Дубінка-Гушча была прызначаная дырэктаркай Дацкага інстытута культуры ў Эстоніі, Латвіі і Літве і таму сёлета прыехала ў Латвію. У сваёй віншавальнай прамове яна адзначыла, што заўсёды адчувае на “cьвітанкаўскіх” вечарынах сябе вельмі ўтульна, як дома ў Беларусі, і выказала спадзеў на далейшае плённае супрацоўніцтва.

Напэўна, падарункамі не трэба выхваляцца, але некаторыя з іх сапраўды вартыя ўвагі. Госця юбілейнай імпрэзы ўкраінка Таццяна Шчэрбанос, якая знайшла часовы прытулак у Латвіі з-за вайны і наведвае практычна ўсе нашы імпрэзы ў таварыстве,  адмыслова ў якасці музычнага падарунка сваім беларускім сябрам на юбілей вывучыла і выканала песню Ігара Лучанка на словы Уладзімера Някляева “Світанак”. Гэтая песня была таксама ў рэпертуары гурта “Сьвітанак” пры нашым таварыстве ў 2000-х гадах, таму шмат у каго з прысутных выклікала настальгічныя ўспаміны.

А яшчэ таварыству “Сьвітанак” падаравалі кавалачак гісторыі нашай культуры ў Латвіі. Афішу з тэатральнай пастаноўкі “Паўлінка” беларускага тэатра ў Рызе ў 1937 годзе музею Рыжскай Беларускай асноўнай школы, заснаванай нашым таварыствам ў 1994 годзе, прэзентаваў першы старшыня “Сьвітанка” Сяржук Кузняцоў.

Таксама варта адзначыць карціну “Падарунак”, падараваную Вольгай Якубоўскай і беларускім мецэнатам з Грузіі Іванам Бахціным. Мы ўжо пісалі ў іншым артыкуле на нашай старонцы, як   латвійскія беларусы ўдзячныя Вользе і Івану за іх дапамогу і ўдзел Вольгі ў жыцці таварыства. Нажаль, знакамітая беларуская мастачка не змагла асабіста на юбілеі ўручыць падарунак, бо была ў гэты час на адкрыцці сваёй персанальнай выставы ў Італіі. Замест яе гэта зрабілі сябры аб’яднання беларусаў “Суполка”, з якім у “Сьвітанка” існуе цеснае супрацоўніцтва. Марыя Давыдава-Новікава ў сваім віншавальным выступе пажадала плёну ў працы таварыства і поспехаў у супрацоўніцтве паміж латвійскімі беларускімі грамадскімі арганізацыямі і надалей.  

Галоўнай падзеяй юбілейнай вечарыны стаў канцэрт вядомага барда з Беларусі, паэта і шоўмэна Віктара Шалкевіча. Ён адмыслова прыехаў выступіць у Рызе на юбілеі і не пагадзіўся на сумныя ўспаміны аб тым, “як жа раней было добра”. Спявак упэўніў усіх, што 35-годдзе – гэта толькі пачатак, а “Сьвітанак”, як і нашу родную Беларусь, чакае светлая і радасная будучыня. Віктару падпявала ўся зала, а гук яго гітары прымушаў падтанцоўваць кожнага. Асаблівасцю барда з’яўляюцца яго анекдатычныя гісторыі паміж песнямі, якія таксама стваралі цудоўны настрой гэтай вечарыны. Ад канцэрта засталіся ў захапленні як тыя, хто даўно ведаў Віктара Шалкевіча, ягоныя адданыя фанаты, што спявалі ўсе песні напамяць, так і  моладзь – тыя, хто слухалі яго песні ўпершыню.

Пасля канцэрта і апошніх віншаванняў, адбыўся традыцыйны сяброўскі стол у Каміннай зале. Сябры “Сьвітанка” і госці знаёміліся паміж сабой, спявалі песні, успаміналі былое і рабілі планы на будучыню. Таксама прысутныя маглі пазнаёміцца з творамі беларускай мастачкі з аб’яднання “Маю гонар” Алены Лаўрыновіч, выстаўленымі ў Каміннай зале на яе персанальнай выставе з 24 лістапада. А Віктар Шалкевіч нястомна працягваў свой фейерычны выступ і за святочным сталом.

У верасні 2023 года выйшаў мастацкі фільм “Mana brīvība” (Мая свабода), прысвечаны нацыянальнаму адраджэнню Латвіі і ролі нацменьшасцяў у гэты час. Гэтая гісторыя таксама з’яўляецца гісторыяй “Сьвітанка”, бо таварыства – адно з заснавальнікаў Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч, якая таксама святкуе ў гэтыя дні сваё 35-годдзе. Недарма падчас выступу першага старшыні таварыства Сяргея Кузняцова былі ўзгаданы яго адносіны з Ітай Казакевіч.

Мы выказваем шчырую падзяку Міністэрству культуры Латвіі, АНКТЛ імя Іты Казакевіч, асабіста спеваку Віктару Шалкевічу і сем’ям  беларусаў Цурбаковых і Прыстромскіх з Эстоніі, без падтрымкі якіх юбілейнае свята не атрымалася б такім яскравам і запамінальным!

Дзякуем усім, хто завітаў на юбілейную імпрэзу. Спадзяемся на новыя, такія ж шматлюдныя сустрэчы і плённую працу таварыства ў наступныя 35 гадоў і жадаем ўсім у Латвіі і нашай роднай Беларусі ўсяго самага найлепшага!

Андрэй Татур, сябра Рады ЛТБК “Сьвітанак”

Таццяна Казак, старшыня таварыства

Здымкі Оскара Пэйпіньша, Ансіса Бэрзыньша і Вячкі Целеша

/0 Comments/by

Творчы вечар Змітра Бартосіка і Юстыны Карпіловіч “Смяяцца, плакаць і спяваць.” у Рызе.

, ,

13 лістапада латвійскія беларусы ўпершыню мелі магчымасць пазнаёміцца з творчасцю вельмі таленавітай сям’і вядомага беларускага барда і пісьменніка Змітра Бартосіка. Ён разам з жонкай Таццянай Карпіловіч – віртуознай акампаніятаркай, і дзецьмі-спевакамі Юстынай і Геральдам падараваў вельмі шмат незабыўных станоўчых эмоцый падчас музычна-літаратурнай вечарыны “Сьмяяцца, плакаць і сьпяваць”. Смешныя, анекдатычныя гісторыі ды аўтарскія песні, што гучалі ў выкананні спадара Змітра, змяняліся песнямі ў выкананні ўсяго сямейнага квартэта і пранізліва-шчымлівымі лірычнымі баладамі 15-гадовай Юстыны Карпіловіч.

І калі з творамі галавы сям’і гледачы ў зале былі даўно знаёмыя, то для большасці прысутных творчасць юнай Юстыны стала сапраўдным адкрыццём. У песнях, якія яна піша з 12 гадоў, дзяўчына па-даросламу пераасэнсоўвае ўсё тое, што адбываецца з намі на працягу апошніх гадоў. Не гледзячы на свой узрост, спявачка ўжо запісала альбом, які можна слухаць на Spotify. На творчай сустрэчы гучалі таксама прыгожыя народныя песні ў аўтэнтычным выкананні Юстыны і творы Аляксандра Вярцінскага ў перакладах Народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна з альбома спадара Змітра. Гледачы ў зале вельмі цёпла прымалі артыстаў, што прыехалі аж з Варшавы. Арганізатары сустрэчы – Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” і SUPOLKA беларусаў у Латвіі шчыра ўдзячныя ўсёй творчай сям’і за тое, што завіталі ў Рыгу, а латвійскія беларусы спадзяюцца на наступныя канцэрты.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Дзяніса Давыдава

/0 Comments/by

Беларусы годна адсвяткавалі Дзень нараджэння Рыгі

, , , ,
This image has an empty alt attribute; its file name is lrp9-1030x684.jpg

Сёлета 19 жніўня беларуская дыяспара Латвіі ўпершыню ладзіла свой асобны беларускі стэнд на Ратушнай плошчы падчас святкавання 822-х угодкаў з дня заснавання Рыгі.

Для папулярызацыі традыцыйнай беларускай народнай творчасці былі арганізаваныя майстар-класы па вырабу выразаных з паперы з дапамогай нажніц беларускіх выцінанак i лялек-абярэгаў “Жаданніца”. Вялiкiм попытам наведвальнікаў карысталася майстэрня па жывапісе акрылам на шоперах пад кіраўніцтвам вядомай беларускай мастачкі і ілюстратаркі Вольгі Якубоўскай.

Цiкавасць гасцей выклікалі настольная гульня на падабенства беларускіх і латышскіх слоў ды аквагрым з узорамі беларускага нацыянальнага арнаменту. Падчас працы стэнду можна было набыць кнігі беларускіх аўтараў.

Са сцэны на Ратушнай плошчы ад беларускай дыяспары горад павiншавалi беларускі рок-музыкант Лявон Вольскi і латышскі хор «Frachori». Прыемнай нечаканасцю для ўсіх прысутных стала сумеснае выкананне беларускім госцем і хорам самай вядомай песні Лявона Вольскага “Тры чарапахі” і версіі «харавога гімна» Латвіі “Saule, Pērkons, Daugava” на беларускай мове як сімвалу падтрымкі латышамі барацьбы беларусаў. Пераклад словаў песні зрабіла беларуская паэтка Віка Трэнас, якая зараз жыве ў Рызе. На выступ Лявона Вольскага прыехала шмат фанатаў не толькі з усёй Латвіі, але і з суседніх Літвы і Эстоніі.

Здымак Яны Вольскай
Здымак Яны Вольскай

Беларускі стэнд, які атрымаўся вельмі цікавым не толькі для латвійскіх беларусаў, але і ўсіх жыхароў і гасцей сталіцы, стаўся магчымым дзякуючы намаганням і энтузіязму актывістаў Асацыяцыі латвійскіх беларусаў “SUPOLKA” і Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”. Арганізатары ад імя ўсіх беларусаў Латвіі выказваюць шчырую падзяку Лявону Вольскаму і хору «Frachori», якія пагадзіліся на дабрачыннай аснове сваімі прафесійнымі спевамі ўпрыгожыць беларускую частку святкавання Дня нараджэння Рыгі. Дзякуем таксама ўсім беларусам, якія ахвяравалі грошы на закупку матэрыялаў і фарбаў для майстэрняў і майстар-класаў. Сёлета ў Дня Рыгі ўпершыню з’явіўся беларускі акцэнт і арганізатары спадзяюцца, што ў наступным годзе ён загучыць мацней і з яшчэ прыгажэйшымі адценнямі.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Юліі Каляды
/0 Comments/by

Беларусы на Фестывалі дыскусій “LAMPA”

,

10 чэрвеня, на гадзінніку 8:33. З цэнтральнай станцыі Рыгі адпраўляецца спецыяльны дадатковы цягнік у Цэсіс. У гэтым старажытным латвійскім горадзе ўжо не першы год праходзіць традыцыйны фестываль дыскусій – Sarunas festivals LAMPA. Вагон напоўнены творчай моладдзю, ведамі і ідэямі, але я вырашаю для сабе пачытаць “Дзікае паляванне караля Стаха” Ўладзіміра Караткевіча.

– На якой мове Bы чытаеце кнігу? Вы з Украіны? – пытаецца ў мяне зацікаўленая спадарожніца.

– Не, я – беларус, – адказваю я і распавядаю пра ўдзел беларускай суполкі ў фестывалі.

Асабіста для мяне гэта першы раз, калі я бяру ўдзел у фестывалі Lampa. Але ўжо другі год суполка “FreeBelarus” праводзіць дыскусіі, прысвечаныя беларусам і іх новай ролі ў жыцці Латвіі. Беларус-2023 – хто гэта? Тэма дыскусіі на латышскай мове гучыць як “Starp дранікіem un kartupeļu pankūkām: baltkrievu kopienas identitātes recepte” (“Паміж дранікамі і бульбянымі аладкамі: рэцэпт ідэнтычнасці беларускай супольнасці”)

Каб разабрацца самому і растлумачыць іншым, мне трэба знайсці пляцоўку нумар 15. Гэта надта проста, бо пасля невялікага шпацыра паміж тэнтамі ля Цэсіскага возера і пад’ёму па лесвіцы ля руін замка, я нарэшце чую родную мову і бачу беларускія нацыянальныя сцягі. Сярод гледачоў я сустракаю не толькі даўніх знаёмых з Рыгі і звычайных наведвальнікаў дыскусіі, але таксама нашых новых сяброў з беларускай дыяспары Эстоніі, латвійскіх палітыкаў, і нават дыпламатаў з Канады. Мы былі рады ўсім!

Я адказваю за сустрэчу і падтрымку Вольгі Гардзеевай – сябра нашага Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” з амаль 35-гадовым стажам, латвійскай настаўніцы, якая нарадзілася ў Міёрах. Пасля заканчэння школы яна паехала вучыцца ў Даўгаўпілс і засталася жыць ў Латвіі. Для спадарыні Вольгі гэта першы досвед публічных дыскусій, калі вакол столькі камер і цікаўных вачэй!  Яна вельмі хвалюецца. Мы сустракаемся на паркоўцы ў 5 хвілінах хады ад пляцоўкі нумар 15: “Шаноўная пані Вольга, проста ўявіце, што Вы гаворыце са мной і з іншымі ў зале, як са сваімі даўнімі сябрамі. Viss būs labi! (Ўсё будзе добра!)

Усе сабраліся пад тэнтам. Сапраўднае летняе надвор’е і лёгкі ветрык з боку Цесіскага замка надыхае на шчырую размову. Усім гледачам, хто не разумее латышскай мовы, выдаюць навушнікі – падчас размовы наведвальнікі маюць магчымасць чуць пераклад дзякуючы кіраўніцы суполкі “FreeBelarus” Ілве Эвэртэ.

Дыскусія сапраўды атрымалася вельмі дабразычлівай і пазнавальнай. Акрамя Вольгі Гардзеевай у дыскусіі  ўдзельнічалі Андрыс Гобіньш – прэзідэнт “Eiropas Kustības Latvijā” (Еўрапейскі рух у Латвіі) і вядомы латышскі гісторык Гатыс Круміньш. З беларускага боку таксама бралі ўдзел Алеся Лосева – беларуска, якая нарадзілася ў Латвіі, і школьнік Алесь Юрэвіч. Алесь не толькі выдатна валодае беларускай мовай, але таксама навучаецца другі год у латышскай школе і гаворыць па-латышску.

Коратка распавяду пра галоўныя тэзісы, якія прагучалі на фестывалі. Алеся Лосева выказала меркаванне, што быць беларусам сёння – гэта браць удзел у змаганні за вяртанне нашай гістарычнай спадчыны.

Для Андрыса Гобіньша галоўнае­ –  гэта не тое, каб нацыі адчувалі прыналежнасць да нейкага строю ці арнаменту, а адчуванне сувязі са сваімі продкамі. Вольга Гардзеева шмат разважала пра тое, што для яе з’яўляецца Бацькаўшчынай, альбо “Tēvzeme” па-латышску. У абедзвюх мовах гэтыя словы словы азначаюць тое ж самае і гучаць аднолькава. Так і ў Вольгі: дзве краіны – дзве Радзімы. Напрыканцы Алесь Юрэвіч адзначыў, што беларусы ніколі ў поўным сэнсе не адчуюць Беларусь у Рызе ці ў Латвіі агулам. Але парадокс у тым, што гэтае пачуццё можа з’явіцца, калі мы збярэмся разам.

Дыскусія паміж 5 размоўцамі і вядучай трывала гадзіну, а пасля ўсе мелі магчымасць асабіста пазнаёміцца з удзельнікамі і выказаць сваю пашану падчас нефармальнай часткі сустрэчы. Надышоў час абеду, і ўсе на некалькі гадзін адышлі на дыскусіі, якія цікавілі ўжо асабіста кожнага. Наш сябра з Эстоніі Віталь Малчанаў выпадкова сустрэўся і пагутарыў з Крыш’янісам Карыньшам – Прэм’ер-міністрам Латвіі. Спадар Карыньш быў вельмі задаволены, што беларусы таксама  актыўна ўдзельнічаюць у фестывалі і пажадаў усім нам поспеху!

Бліжэй да вечара беларусы згуртаваліся каля украінскага тэнту на пікнік, каб абмеркаваць праблемы і задачы дыяспары. І сустрэлі новаабранага прэзідэнта Латвіі – Эдгара Рынкевіча. Ён спяшаўся ўзяць удзел у арт-перфомансе, пра які праз некалькі гадзін напісалі ўсе СМІ Латвіі.

Да электрычкі ў Рыгу застаецца амаль дзве гадзіны. Можна паслухаць яшчэ некалькі дыскусій і адпачыць. Дадому я еду ў кампаніі разам з вядомай беларускай мастачкай Вольгай Якубоўскай і іншымі сябрамі, мы дзелімся ўражаннямі ад фестываля LAMPA і абмяркоўваем планы на лета.

Я вельмі раю ўсім паглядзець беларускую панельную дыскусію “Starp дранікіem un kartupeļu pankūkām: baltkrievu kopienas identitātes recepte”, калі яна з’явіцца на LTV, гэта адбудзецца падчас Калядных святаў. Зараз у мяне атрымліваецца невялікі перапынак ў сэнсе беларускіх імпрэз, і пачынаецца сапраўднае латышскае лета – хутка надыдзе свята Ліго і Свята спеваў і танцаў, новыя фесты і канцэрты, ў якіх я планую браць удзел. Ці стану я меньш беларусам, калі буду бліжэй знаёміцца з Латвіяй? Хіба так. Бо мы ўсе ўжо адчулі сабе часткай гэтай краіны. У Латвіі жыло шмат пакаленняў беларусаў яшчэ з часоў Вялікага княства Літоўскага, і кожнае прынесла на гэтую зямлю нешта новае. Кім станем мы ў 21-ым стагоддзі ў Латвіі, па ўсім свеце? Пакажа час. А сёння я зычу ўсім чытачам нашай старонкі міру, яскравага лета, цудоўнага настрою.

Да сустрэчы ў наступным годзе ў Цэсісе!

Андрэй Татур, сябра Рады ЛТБК “Сьвітанак”

Здымкі Лаўры Цэлміні

/0 Comments/by

“Імпульсы” беларускай мастачкі Ганны Пэйпіні

, ,

27 красавіка 2023 г. у Каміннай зале будынка АНКТЛ імя Іты Казакевіч адбылося адкрыццё выставы беларускай мастачкі Ганны Пэйпіні з паэтычнай назвай “Iмпульсы”.

З адкрыццём выставы мастачку віншавалі старшыня  Аб’яднання мастакоў беларусаў Балтыі “Маю гонар” Васіль Малышчыц і старшыня Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” Таццяна Казак. Ганна Пэйпіня з’яўляецца сябрам Саюза мастакоў Латвіі і аб’яднання “Маю гонар”, а таксама даўнім сябрам таварыства “Сьвітанак”.

Павіншаваць спадарыню Ганну прыйшлі таксама сябры і калегі, сямейнікі. Сюрпрызам для мастачкі стала віншаванне і кветкі ад яе былых вучняў майстар-класаў, якія даведаліся пра адкрыццё выставы сваёй настаўніцы з афішы фестывалю “Pavasara avots – 2023”. Прагучала шмат шчырых і добрых слоў на адрас мастачкі. Незвычайныя, самабытныя і часам эксперыментальныя творы Ганны Пэйпіні не пакінулі нікога абыякавым. Ганна Пэйпіня распавядала пра свае працы, пра творчыя задумкі і адказвала на пытанні гасцей.

На працягу ўсяго вечара ствараў утульнасць у зале спявак і музыкант Юрый Ціхаміраў. У ягоным рэпертуары  ёсць і шэраг беларускіх песень.

Пад акампанемент Юрыя на радасць прысутным нават і сама Ганна праспявала сваю самую ўлюбёную беларускую народную песню “Зялёная вішня”.

Запрашаем ўсіх ахвотных наведаць выставу Ганны Пэйпіні, яе шыкоўныя ”Iмпульсы” можна пабачыць да 26 мая па адрасе вул. Слокас, 37 у Рызе. Уваход вольны.

Здымкі Васіля Малышчыца і Таццяны Казак

/0 Comments/by

Літаратурная вечарына “Як жыць, дык жыць для Беларусі”

, , , , , ,

23 красавіка ў будынку Асацяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі адбылася літаратурная вечарына “Як жыць, дык жыць для Беларусі”, прысвечаная памяці сапраўдных беларусаў-літаратараў: Ларысы Геніюш, Леаніда Маракова і Янкі Маўра. Як і заўсёды, гэта была сустрэча аднадумцаў, цікавых людзей, патрыётаў, не абыякавых да Айчыны. Традыцыйна імпрэза распачалася з выканання прысутнымі дзяржаўнага гімна Латвіі “Dievs, svēti Latviju” (“Божа, барані Латвію”) і неафіцыйнага беларускага гімна “Магутны Божа”.

7 красавіка споўнілася 40 гадоў з дня смерці Ларысы Геніюш, калі тысячы беларусаў прыехалі ў Зэльву, каб правесці яе ў апошні шлях. Мастак Вячка Целеш захапляльна і цікава распавядаў пра жыццёвы шлях вялікай паэткі, чые словы далі назву вечарыны, і сваё сяброўства з Ларысай Геніюш. Падчас свайго выступу ён дэманстраваў партрэты Ларысы Геніюш, якія маляваў з натуры ў яе старой хаце ў Зэльве, падараваныя яму паэткай кнігі з аўтографамі, чытаў лісты і віншаванні яму ад Ларысы Геніюш. Дзякуючы яго расповеду можна было ўбачыць нязломную патрыётку Беларусі. Вернасць сваім ідэалам не дазволілі ёй змяніць грамадзянства БНР на СССР. Негледзячы на гэта, яе кнігі друкаваліся ў Беларусі. Гісторыя яе жыцця дадала мне веры ў нас.

Творчасць Ларысы Геніюш сёння зноў вельмі актуальная. Яе неўміручыя вершы з натхненнем чыталі падчас імпрэзы і гаспадары, і госці вечарыны.

Вялікае ўражанне было ад выступу маладой беларускай паэткі Вікі Трэнас. Яна распавяла пра Леаніда Маракова, якому споўнілася б сёлета 15 красавіка толькі 65 гадоў. Вікторыя асабіста ведала сп. Леаніда, бо шмат кантактавала з ім падчас працы ў Беларускім саюзе пісьменнікаў.

Па адукацыі радыёэлектронік, у 1990-я гады ён меў паспяховы бізнэс у гэтай галіне і пачаў вывучаць біяграфію свайго дзядзькі, паэта Валерыя Маракова, расстралянага 29 кастрычніка 1937 года. Вынікам працы стала маштабнае даследаванне сталінскіх рэпрэсій у Беларусі – падрыхтаваны і часткова выдадзены 10-томны энцыклапедычны даведнік «Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі адукацыі, грамадскія і культурныя дзеячы. 1794-1991». У ім сабраныя звесткі пра 20 тысяч ахвяр, фактычна Леанід Маракоў за свой кошт зрабіў працу цэлага навукова-даследчага інстытута.

Ён таксама апублікаваў дакументальнае даследаванне «Ахвяры і карнікі», у якім сабраны біяграфіі ахвяр і тых, хто мае дачыненне да рэпрэсій у Беларусі. Асобна выйшла кніга, у якой сабраны звесткі пра рэпрэсаваных у Беларусі праваслаўных святароў. Леанід Маракоў вядомы таксама сваёй літаратурнай творчасцю, аўтар некалькіх кніг, у 2014 годзе выйшла яго манаграфія «Галоўная вуліца Мінска. 1880-1940-я гады». Віка Трэнас таксама чытала прысутным на вечарыне свае творы.

Яе вершы сапраўдныя і пякучыя, адчыняюць тое, што ў сэрцы беларусаў. Будзем чакаць ад яе вершаў пра радасць і перамогу.

Дзякуючы намесніцы дырэктара Рыжскай Беларускай асноўнай школы і дырэктарцы школьнага музея Янкі Купалы Ганне Іванэ удзельнікам імпрэзы было цікава даведацца пра вядомага беларускага дзіцячага пісьменніка Янку Маўра і прысвечаную яму экспазіцыю ў школьным музеі. Сёлета 28 красавіка споўніцца 140 гадоў з дня нараджэння пісьменніка, які нарадзіўся ў Ліепаі (Лібаве). Ганна Ўладзіславаўна вельмі цікава распавядала пра дзіцячыя і юнацкія гады пісьменніка, што прайшлі на латвійскай зямлі, пра яго творчасць. і запрасіла ўсіх прысутных наведаць школьны музей, дзе ёсць шмат цікавых экспанатаў не толькі пра Янку Маўра.

З кароткімі выступамі ў вечарыне бралі ўдзел госці. Латышская паэтка і перакладчыца Дагнія Дрэйка чытала свае творы на латышскай і польскай мовах.

Вялікую асалоду атрымалі прысутныя ад спеваў украінскага вакальнага гурта “Дзівчата”. Асабісты вам дзякуй за беларускія, латышскія ды ўкраінскія песні!

Напрыканцы сустрэчы мастачка Вольга Якубоўская зладзіла экскурсію па экспазіцыі сваёй выставы, адкрыццё якой адбылося падчас святкавання 25 Сакавіка. Яна распавяла пра сваіх “Коцікаў Свабоды”, пра гісторыю напісання твораў. Зараз я бачу, што коцікі не такія простыя. Поспехаў Вам, Вольга! 

Таццяна Казак, старшыня “Сьвітанка”, шчыра падзякавала мастачцы не толькі за яе выставу, творчасць ды грамадзянскую пазіцыю, а выказала ёй і беларусу з Грузіі Івану Бахціну вялікую падзяку ад імя таварыства за фінансавую дапамогу.

Таццяна распавяла прысутным пра тое, што Вольга Якубоўская, каб дапамагчы ЛТБК “Сьвітанак” аплаціць сяброўскія ўнёскі ў Асацыяцыю НКТЛ за 2023 год, каб ў латвійскіх беларусаў надалей была магчымасць сустракацца ў будынку на Слокас 37, выставіла ў сябе на старонцы ў Фэйсбуку на дабрачынны аўкцыён вельмі прыгожую карціну “Падарунак”. Карціну прыдбаў Іван Бахцін, які шмат дапамагае беларусам, за ўсю суму гадавых ўнёскаў – 360 еўра і пакінуў яе ў падарунак таварыству.

Завяршылася сустрэча сяброўскай гарбатай з кавай у Каміннай зале, упрыгожанай таксама карцінамі Вольгі. Вось дзе можна было паразмаўляць па сваімі аднадумцамі, падзяліцца марамі, пачуць меркаванні. Дзякуй ўсім, хто прыйшоў, нягледзячы на цудоўнае надвор’е, калі так цягне на вясновае сонейка ля мора. Паступіла прапанова наступную імпрэзу Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” зладзіць на свежым паветры, так што сачыце за навінамі на нашым сайце і далучайцеся, калі ласка!

Андрэй К.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Васіля Малышчыца.

/0 Comments/by

Курсы “Мова Нанова” нарэшце распачаліся і ў Рызе!

, ,

У першы дзень красавіка ў Рызе ўпершыню адчынілі свае дзверы курсы “Мова Нанова”. Першыя заняткі адбыліся ў самым сэрцы Старой Рыгі ля Домскай плошчы.

“Мова Нанова” – гэта бескаштоўныя курсы беларускай мовы, дзе ёсць магчымасць ўзбагаціць свой слоўнікавы запас, палепшыць веданне граматыкі і наўпрост паразмаўляць па-беларуску. Упершыню такія заняткі адбыліся ў студзені 2014 года ў Менску. З часам курсы распачаліся ў шматлікіх гарадах і абласных цэнтрах краіны. На тэрыторыі Беларусі курсы мелі вялікі поспех, на заняткі запрашалі вядомых культурных і гістарычных дзеячоў, мастакоў і музычныя гурты.  На жаль, у 2021 годзе Сацыяльна-культурная ўстанова развіцця беларускай мовы і культуры “Мова Нанова” была зліквідаваная, і арганізатары курсаў былі вымушаныя пакінуць Беларусь і цяпер працягваюць сваю працу зя мяжой. Заняткі на сённяшні дзень праводзяцца ў Беластоку, Быдгашчы, Варшаве, Вільні Тбілісі, Торуні, Гданьску, Сопаце, Гдыні, Уроцлаве, а цяперака і ў Рызе.

Паколькі “Мове Нанова” ўжо шмат гадоў, яе арганізатары распрацавалі ў свой час сістэму заняткаў, паводле якой ў кожных заняткаў ёсць свая тэма, лексічны і граматычны матэрыял. Адпаведна плану, тэмай першых красавіцкіх заняткаў у Рызе былі вітанні і звароты, таксама ўзгадалі  народныя беларускія імёны. Кожны атрымаў невялічкі слоўнік са спісам сучасных імёнаў і іх народных адпаведнікаў. Далей запрапанаваная арганізатарамі гульня на знаёмства разварушыла прысутных, бо кожнаму было цікава даведацца, якія народныя адпаведнікі сваіх імёнаў абралі астатнія ўдзельнікі, а таксама ці змогуць удзельнікі гульні паўтарыць усе амаль 30 народных імёнаў (столькі было беларусаў на першых занятках). Таксама на сустрэчы прыгадалі клічны склон, які некалі існаваў у беларускай мове, але ж русіфікацыя, што адбывалася падчас савецкіх часоў, знішчыла яго амаль цалкам. Сёння клічны склон, які дагэтуль існуе ў латышскай мове і шэрагу славянскіх моваў, у беларускай мове захаваўся толькі ў літаратуры ды ў некаторых местачковых гаворках. Каб прыгадаць, як казалі раней, было запрапанавана адпаведнае практыкаванне. Каб было зручней і лягчэй выконваць заданні і ўспрымаць інфармацыю, арганізатары курсаў падрыхтавалі для кожнага буклеты з матэрыяламі.

Арганізатары заняткаў у Рызе вырашылі прытрымлівацца цудоўнай традыцыі запрашаць цікавых гасцей і запрасілі ў якасці першай госці вядомую мастачку Вольгу Якубоўскую, чые працы зараз з 25 Сакавіка выстаўленыя адначасова на дзвух выставах – у Рызе і ў Юрмале. А сярод слухачоў першых заняткаў, у асноўным моладзі, былі і дзеці самага рознага ўзросту: ад зусім маленькіх да падлеткаў з Рыжскай беларускай асноўнай школы. Палепшыць веды па беларускай мове прыйшла нават Нонна Ахметулаева, унучка знакамітага беларускага этнографа і фалькларыста Сяргея Сахарава, якой больш за 75 гадоў, і гэта сапраўдны прыклад беларускай прагі да ведаў!

Вольга Якубоўская распавяла усім прысутным, што яна нарадзілася ў  г. Сартавала ў Карэліі, дзяцінства яе прайшло на Урале і ў Крыме, а ў Беларусь, у Наваполацк,  яна прыехала пасля заканчэння мастацкай вучэльні на Урале. Яна выбрала для жыцця і мастацтва Беларусь таму, што калісьці ў 12-гадовым ўзросце патрапіла на экскурсію ў першую беларускую сталіцу – Полацк, які яе вельмі ўразіў сваёй старажытнасцю і красой, зрэшты, як і ўся Беларусь. Падчас гутаркі мастачка распавяла пра свае жыццё, працу на “Нафтане”, любоў да скуры і пра ўласнаруч распрацаваную тэхніку “малявання скурай”, а таксама пра тое, якое месца ў яе жыцці займае беларуская мова, любоў і пашана да якой пачалася дзякуючы беларускамоўным выкладчыкам кафедры народнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва падчас яе навучання ў Беларускім дзяржаўным універсітэце культуры і мастацтваў. Таксама ўсім цікава было даведацца пра гісторыю стварэння серыі яе карцін “Коцікі свабоды”, прысвечанай барацьбе беларусаў за Беларусь. Абмяркоўвалі рознае: чаму менавіта каты, а не іншыя жывёлы, пра прататыпаў карцін, пра тое, што натхняе Вольгу на творчасць.

Напрыканцы заняткаў ўсе прысутныя разам з Вольгай зладзілі творчую майстэрню. Намалявалі цудоўнага беларускага коціка, які з паветранай куляй у лапцы ляціць па-над Рыгай. А ў той кулі –  смак беларускай мовы. Наведвальнікі першых курсаў з вялікім задавальненнем напісалі свае ўлюбёныя беларускія словы на агульным творы! Віншуем “Мову Нанова” з іх асабістым вольным беларускамоўным коцікам ад Вольгі Якубоўскай і беларускай супольнасці ў Латвіі!

Exif_JPEG_420

Арганізатары курсаў шчыра дзякуюць за дапамогу гаспадароў памяшкання – таварыства “Latvijas Platforma attīstības sadarbībai” (LAPAS)  (“Латвійскую платформу для развіцця супольнасці”) і на наступныя заняткі запрашаюць 15 красавіка. Пачатак а 14 гадзіне, адрас: вул. Пілс 21. Вас зноў чакае сустрэча з роднай мовай і вельмі цікавымі людзьмі!

Алег Юрэвіч

Здымкі Ілвы Івэртэ

/0 Comments/by

Сяброўская сустрэча ў “Сьвітанку” з Міраславам Янковякам.

, ,

Ў апошнія дні 2022 года ў Празе, ў Інстытуце славістыкі Акадэміі навук Чэшскай Рэспублікі пабачыла свет кніга “У ценю іншых. Беларуска-латвійскія сувязі ад мінуўшчыны да сучаснасці.” Гэта калектыўная манаграфія пра латвійска-беларускія сувязі, у якой змешчаныя артыкулы 26 даследчыкаў з Беларусі, Латвіі, Чэхіі і Польшчы пад рэдакцыяй Міраслава Янковяка і Кірыла Касцяна. Тэксты ў кнізе прадстаўлены храналагічна (ад сярэднявечча па сучаснасць) і тэматычна (1. Археалогія і гісторыя; 2. Этналогія, фальклор, вусная гісторыя; 3. Грамадская дзейнасць, гісторыя адукацыіі, філасофія; 4. Навука, культура и мастацтва, літаратура, турызм).

Гэта ўжо сёмая кніга па беларускай тэматыцы, якая была выдадзеная дзякуючы навукоўцу-беларусісту Міраславу Янковяку, паляку па нацыянальнасці, які апошнім часам працуе ў Празе ў Інстытуце славістыкі. Спадар Міраслаў – даўні сябар нашага таварыства, ён з асабістай ініцыятывы ўсталяваў кантакты з ЛТБК “Сьвітанак” яшчэ ў 2004 годзе, калі ўпершыню прыехаў ў Латвію ў экспедыцыю вывучаць беларускія гаворкі ў Латгаліі на латвійска-беларускім памежжы. За гэтыя гады дзейнасці на карысць беларушчыны выйшлі тры кнігі пад ягонай рэдакцыяй і чатыры кнігі за ягоным аўтарствам. Далёка не кожны беларус-навуковец можа пахваліцца такімі здабыткамі. Прэзентацыя кнігі “У ценю іншых. Беларуска-латвійскія сувязі ад мінуўшчыны да сучаснасці” запланаваная ў “Сьвітанку” на красавік, а да Дня роднай мовы беларусам з нашага таварыства выпала магчымасць зладзіць сяброўскую сустрэчу за гарбатай ды кавай з вядомым філолагам-беларусістам, бо спадар Міраслаў акурат у гэтыя дні прыехаў у Рыгу, каб выступіць на навуковай канферэнцыі па запрашэнню Латвійскай акадэміі навук. Сустрэча атрымалася вельмі цікавай і цёплай. Было шмат пытанняў ад прысутных не толькі аб кнігах і навуковых даследаваннях, дыскусіі і абмеркаванні тычыліся самых розных тэм, звязаных з беларусамі і Беларуссю ў гэты складаны час. На запланаванай ўвесну прэзентацыі з удзелам спадара Міраслава і шэрагу іншых аўтараў кнігі спадзяемся пабачыць шмат зацікаўленых. Спадар Міраслаў паабяцаў падчас сустрэчы, што прывязе наступным разам дастатковую колькацць асобнікаў, каб хапіла набыць ўсім ахвотным, нават калі дзеля гэтага давядзецца ехаць машынай, а не самалётам, бо кніга атрымалася вельмі грунтоўная і прыгожая, 592 старонкі. Прапануем ўсім сачыць на нашым сайце за аб’явамі, каб атрымаць больш дакладную інфармацыю аб прэзентацыі, а таксама шчыра запрашаем на іншыя нашы імпрэзы, бліжэйшая з каторых адбудзецца 25 Сакавіка.

На здымку Мікалая Гардзеева: удзельнікі сяброўскай сустрэчы ў офісе ЛТБК “Сьвітанак”. Міраслаў Янковяк трэці злева.

/0 Comments/by

Калядная сустрэча са Зміцерам Вайцюшкевічам

, , ,

Сёлета латвійскія беларусы атрымалі напярэдадні святаў сапраўдны падарунак – да нас з Беларусі 19 снежня на Калядную сустрэчу завітаў ажно Зміцер Вайцюшкевіч! Ён падараваў прысутным сваімі спевамі вельмі шмат станоўчых эмоцый, і ўсе тыя, хто прыйшоў ў гэты зiмовы  марозны вечар паслухаць славутага спевака, не скупіліся на працягу ўсяго канцэрта на шчырыя ўсмешкі і працяглыя апладысменты. Спадар Зміцер спяваў патрыятычныя песні беларускіх аўтараў, выканаў як шэраг сваіх самых вядомых хітоў, гэтак і некалькі невядомых дагэтуль песень з новага альбому. Адна з іх ­– цудоўная, вельмі пяшчотная, песня “Каляднае святло” на словы Ўладзімера  Някляева. Слухачы ў Рызе пачулі яе значна раней, чым з’явіўся афіцыйны кліп песні з прыгожымі малюнкамі Андруся Такіданга. Калядных аўтарскіх песень прагучала на сустрэчы нямала, бо амаль штогод напярэдадні Калядаў Зміцер Вайцюшкевіч стараецца парадаваць беларусаў сваёй новай каляднай песняй. Атмасфера на канцэрце была вельмі цёплай і нязмушанай. Спадар Зміцер – вялікі майстра не толькі ў спевах, а і ў тым, каб трымаць добры кантакт з слухачамі падчас канцэрту. Беларусы ў зале з вялікім задавальненнем спявалі разам з беларускай зоркай. Некаторым шанавальнікам ягонага таленту пашчасціла нават атрымаць ад спевака ў падарунак дыск з песнямі. На канцэрт беларусы традыцыйна запрасілі гаспадара будынку, старшыню Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі, прафесара музыкі Рафі Хараджаняна. Ён застаўся ў захапленні ад выступу беларускага артыста, не хаваў сваіх станоўчых уражанняў, і адразу на сайце Асацыяцыі з’явіліся здымкі з сустрэчы ды вельмі добрыя водгукі аб выканаўцы.

Гэтая сустрэча з шаноўным беларускім спеваком была ўжо чацвертай па ліку ў Латвійскім таварыстве беларускай культуры “Сьвітанак”. А ўпершыню Зміцер Вайцюшкевіч парадаваў сваімі спевамі рыжскую публіку на святкаванні 25-гадовага  юбілею нашага таварыства амаль дзесяць гадоў таму. І беларусы ў Рызе спадзяюцца, што неўзабаве зноў пачуюць і старыя ўлюбёныя хіты, і яго новыя песні. Словамі падзякі, пажаданнямі натхнення ў творчасці і спадзяваннямі на наступную сустрэчу ў Рызе праводзілі яны Зміцера Вайцюшкевіча ў дарогу на наступны канцэрт ў Ліепаю ў рамках ягонага каляднага тура па краінах Балтыі.

/0 Comments/by

102-я ўгодкі Слуцкага паўстання ў Рызе

, , , ,

4 снежня 2022 года ў Вялікай зале будынка Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч латвійскія беларусы традыцыйна сабраліся разам, каб адзначыць 102-я ўгодкі Слуцкага паўстання.

Імпрэза распачалася з сумеснага выканання прысутнымі Дзяржаўнага гімна Латвіі “Dievs, svēti Latviju” (“Божа, блаславі Латвію”) і неафіцыйнага гімна Беларусі “Магутны Божа” пад акампанемент Наталлі Камілеўскай.

Вечарыну адкрыла старшыня Латвійскага таварыства беларускай культуры “Світанак” Таццяна Казак. Яна адзначыла, што беларусы і латышы ў ХХ ст. першапачаткова знаходзіліся ў падобнай, нават практычна аднолькавай гістарычнай сітуацыі пасля распаду Расійскай імперыі. Аднак Латвійская Рэспубліка, абвешчаная 18 лістапада 1918 г., праіснавала да 1940 г., а Беларуская Народная Рэспубліка, што была абвешчана  25 сакавіка 1918 г. –  толькі да 1919 г. Слуцкае паўстанне – гэта ўзброеная барацьба жыхароў Случчыны супраць бальшавікоў, якая адбывалася ў лістападзе-снежні 1920 года. Традыцыйна 27 лістапада, калі пачаліся першыя баі з бальшавікаі, лічыцца пачаткам паўстання, і беларусы ў Беларусі і за мяжой адзначаюць яго як Дзень Герояў. Беларусы, як і латышы, правялі вялікую і трагічную барацьбу за сваю свабоду на пачатку ХХ стагоддзя. Чаму такі акцэнт робіцца менавіта на Слуцкім паўстанні 1920 году? Гэта быў не адзіны факт антыбальшавіцкага супраціву на тэрыторыі Беларусі ў тыя бурныя часы. Але найбольш моцны палітычны падмурак мела менавіта Слуцкае паўстанне, бо гэта было не стыхійнае паўстанне супраць новых парадкаў, а планамерная спроба адстаяць незалежнасць беларускай нацыянальнай дзяржавы.

Паўстанне пачалося пасля падпісання Рыжскай мірнай дамовы, якая “разрэзала” тэрыторыю Беларусі напалову: Польшча і савецкая дзяржава падзялілі Беларусь. Згодна з дамовай, польскія войскі адыходзілі, вызваляючы нейтральную зону, у якой знаходзіўся Слуцкі павет.

Моцныя пазіцыі на гэтай тэрыторыі тады займала партыя эсэраў, аснову якой складалі беларускія сяляне. Эсэры выступалі за незалежнасць Беларускай Народнай Рэспублікі. З адыходам палякаў сяляне абралі беларускія нацыянальныя камітэты як органы народнай улады ў павеце. На чале гэтых камітэтаў стаялі эсэры, яны ініцыявалі Першы з’езд Случчыны.

З’езд адбыўся 14-15 ліпеня 1920 г. у Слуцку, 107 дэлегатаў прынялі пастанову аб барацьбе за незалежную Беларускую Народную Рэспубліку і абралі Раду. Яго задачамі былі арганізацыя цывільнага кіравання, а таксама арганізацыя абароны павета.

“З’езд катэгарычна пратэстуе супраць акупацыі родных зямель чужацкімі наездамі і супраць самазванай Савецкай улады, як урад Кнорына і іншыя, якія паўтвараліся на Беларусі. Бацькаўшчына наша зруйнаваная чужынцамі, якія нішчаць яе і дагэтуль, і мы, аддаючы справе адбудавання нашай Бацькаўшчыны ўсе нашы сілы і жыцці, звяртаемся да ўсяго свету і Саюзу Народаў аб дапамозе ў стварэнні нашай вайсковай сілы…

Няхай жыве вольная, незалежная, дэмакратычная Беларуская Народная Рэспубліка ў яе этнаграфічных граніцах!” – ­пісалася ў рэзалюцыі З’езду.

Рада стварыла два палкі: першы Слуцкі і другі Грозаўскі. Гэтыя два палкі складалі Слуцкую брыгаду. У той час уся Беларусь была салідарная са Слуцкім паўстаннем. Беларускія жаночыя арганізацыі накіравалі 1-му Слуцкаму палку бел-чырвона-белы сьцяг, на якім была вышытая Пагоня са словамі прысвячэньня: “Тым, што першымі паўсталі і пайшлі паміраць, каб жыла Бацькаўшчына”.

Вораг быў ў колькаснай перавазе і лепш падрыхтаваны да вайны, але тысячы паўстанцаў са зброяй у руках гучна гаварылі: “Ганіце польскіх паноў і маскоўскіх камісараў! Жыве вольная Беларусь!” Супраць беларускіх войскаў змагалася бальшавіцкая Омская дывізія. У баях паўстанцы наносілі Чырвонай Арміі вялікія страты, бралі ў палон і адваёўвалі вёскі. Частка чырвонаармейцаў, пераважна з сялян, што былі прымусова мабілізаваныя ў Чырвоную Армію, добраахвотна здаваліся або пераходзілі са зброяй на бок паўстанцаў. Бальшавікам давялося адступіць па ўсім 100-кіламетровым фронце. Беларускія войскі мелі вельмі моцную падтрымку з боку мясцовага насельніцтва, але ім катастрафічна не хапала зброі, амуніцыі і боепрыпасаў.

4 снежня пачаўся новы наступ Чырвонай Арміі. Нястача зброі скончылася няўдачай у баі пад вёскай Ядчыцы 6 снежня. 7 снежня беларускія часткі пакінулі Семежава. Не хапала амуніцыі, харчавання, сярод паўстанцаў пачалася эпідэмія тыфу.

Эдвард Вайніловіч, фундатар Чырвонага касцёла ў Мінску, у сваіх успамінах згадваў, што пасля баёў ля Вызны і Семежава чырвоныя войскі зайшлі далёка за дзяржаўную мяжу, вызначаную Рыжскай дамовай, ажно пад Ёдчыцы, што было ўжо на тагачаснай польскай тэрыторыі. Ён сведчыць, што польскія войскі нават адсунуліся за сваю дэмаркацыйную лінію, каб даць магчымасць савецкім войскам разграміць паўстанцаў.

Сабраўшы значныя сілы, раніцай 19 снежня Чырвоная Армія пачала наступ, каб зліквідаваць узброенае паўстанне. Штаб Слуцкай брыгады перадыслакаваўся ў вёску Заастравечча Клецкага р. каля ракі Лань, за якой стаялі польскія войскі. Сюды збіраліся разбітыя аддзелы паўстанцаў. Рада Случчыны прыняла рашэнне перайсці раку ў раёне размяшчэння 41-га польскага палка. 29 снежня Слуцкая брыгада перайшла за Лань і была абяззброеная і інтэрніраваная польскімі вайсковымі ўладамі. Са складу брыгады адзін батальён (каля 400 чалавек) на чале са сваімі афіцэрамі застаўся ў нейтральнай зоне для працягу ваенных дзеянняў партызанскага характару. У асноўным гэта былі прыхільнікі генерала Булак-Балаховіча. Яны пайшлі на ўсход, у тым ліку ў лясы на Капыльшчыне, і змагаліся яшчэ доўгі час.

Афіцэраў і стральцоў, якія перайшлі Лань, інтэрніравалі ў Беласток, а потым перавезлі ў Дарагуск пад Бугам, дзе ўтрымлівалі да канца мая 1921 года.

Тых, хто вярнуўся на радзіму, ГПУ-НКВД спачатку не чапала, бо чакала, што да іх далучацца астатнія ўдзельнікі паўстання. Аднак літаральна праз 7-8 месяцаў іх арыштавалі, судзілі і выслалі ў ГУЛАГ.

Паўстанне не перамагло, але факт Слуцкага паўстання ставіць беларусаў у адзін шэраг з іншымі народамі былога СССР (грузінамі, украінцамі), якія пасля распаду Расійскай імперыі, хоць і не здолелі захаваць палітычную незалежнасць, але ўсё ж настойліва за яе змагаліся са зброяй у руках.

Каб больш даведацца пра розныя цікавыя гістарычныя факты, падчас імпрэзы беларусы і госці вечарыны паўдзельнічалі ў віктарыне, прысвечанай Слуцкаму паўстанню, і атрымалі прызы – кнігі на гістарычную тэматыку.

Вядомая беларуская паэтка і перакладчыца Вікторыя Трэнас, якая цяпер жыве ў Латвіі, пераклала на беларускую мову вядомую латышскую песню “Saule, Pērkons, Daugava”, што стала сімвалам барацьбы латышоў за аднаўленне свей незалежнасці пасля распаду СССР. Латвійскі мужчынскі хор “FRACHORI” выканаў гэтую песню 27 лістапада на  Гала-канцэрце фестывалю АНКТЛ “Адзіныя – у разнастайнасці 2022”. А ў рамках імпрэзы былі прадэманстраваныя 2 відэакліпы хору “FRACHORI”, бо хор, на жаль, не меў магчымасці ўзяць удзел у вечарыне з-за паездкі ў Кракаў на XI Фестываль адвэнтавых і калядных песень акурат 2-4 снежня. І менавіта латвійскі хор “FRACHORI” атрымаў галоўны прыз фестывалю – Залатога анёла.  

Ганаровая госця вечарыны Вікторыя Трэнас распавяла, як запісвалася беларускамоўная версія песні “Сонца, Пярун, Даўгава” ў Елгаўскай студыі, дзе гэтую песню разам выконвалі некалькі хароў, у тым ліку дзіцячы. Ініцыятарам стварэння беларускай версіі песні стаў неабыякавы да падзей ў Беларусі ўдзельнік хору Арніс Лібертс, які такім чынам вырашыў падтрымаць беларусаў. На імпрэзе прагучала таксама аўтарская патрыятычная і лірычная паэзія сп. Вікторыі, якая была вельмі цёпла прынятая ўсімі прысутнымі на імпрэзе. Некаторыя з вершаў былі напісаныя паэткай ужо ў Латвіі.

Дзякуючы мастаку Вячку Целешу, які стварыў прыгожы бела-чырвона-белы плакат да 102-й гадавіны Слуцкага збройнага чыну, а таксама ягонаму  удзелу ў афармленні залы, у Вялікай зале панавала ўрачыстая і патрыятычная атмасфера.

 Падчас імпрэзы дэманстраваліся розныя відэаматэрыялы, прысвечаныя Слуцкаму паўстанню, напрыклад, відэакліп з песняй Зміцера Бартосіка на словы Ўсевалада Сцебуракі “Рэквіем змагарам Случчыны”. Сябра таварыства “Сьвітанак” Вольга Гардзеева чытала свае патрыятычныя вершы на роднай мове.

На вечарыне таксама прысутнічаў яшчэ адзін ганаровы госць –  дырэктар Офіса Савета міністраў Паўночных краін у Латвіі спадар Стэфан Эрыксан – напэўна, самы паважаны швед, вядомы беларускай дыяспары ва ўсім свеце.  Спадар Эрыксан за тыя гады, з 2008 па 2012, калі  ён быў Надзвычайным і Паўнамоцным амбасадарам  Каралеўства Швецыі ў Рэспубліцы Беларусь, не толькі цалкам вывучыў беларускую мову, але і спрычыніўся да шматлікіх добрых спраў на карысць беларускай грамадзянскай супольнасці і быў высланы з Беларусі менавіта за падтрымку беларускіх недзяржаўных арганізацый.

Прадстаўніца Саюза палякаў Латвіі, латышская паэтка Дагнія Дрэйка, перакладчыца беларускай паэзіі на латышскую мову, выступіла са сваімі вершамі і адзначыла ў сваёй прамове, што латышскі і беларускі народы напачатку ХХ ст. мелі падобны лёс ды выказала надзею, што і надалей беларусы і латышы будуць разам свабоднымі ў XXI стагоддзі.

 Яшчэ адна госця вечарыны, украінская рэжысёрка і спявачка Таццяна Шчэрбанос, якая цяпер з-за вайны жыве ў Латвіі, выканала песні пад уласны акампанемент і верш беларускага паэта Юлія Таўбіна, забітага НКУС у Мінску ў 1937 годзе ва ўзросце 27 гадоў “Я яшчэ не маю права паміраць” у перакладзе на ўкраінскую мову.

Музычная кіраўніца ЛТБК “Сьвітанак” Наталля Камілеўская разам з  актрысай Рыжскага ўкраінскага народнага тэатра Антрай Цэлітане выканалі літаратурна-музычную кампазіцыю, прысвечаную 102-й гадавіне Слуцкага збройнага чыну і змаганню беларускага і ўкраінскага народаў за сваю свабоду. У кампазіцыі гучала паэзія ўкраінскага класіка Тараса Шаўчэнкі ў перакладзе на латышскую мову Кнута Скуеніека і ўкраінскія песні.

Скончылася імпрэза сумесным выкананнем ўсімі прысутнымі гімна Беларускай Народнай Рэспублікі і Слуцкага збройнага чыну “Мы выйдзем шчыльнымі радамі” ў суправаджэнні Наталлі Камілеўскай (фартэпіяна). Трэба прызнаць, што песня, якую ўпершыню беларусы, што сабраліся, спявалі разам, прагучала гучна, зладжана і ўзнёсла!

На здымках Алены Гэйданэ:

Вікторыя Трэнас

Таццяна Шчэрбанос
Дырэктар Офіса Савета міністраў Паўночных краін у Латвіі Стэфан Эрыксан
Дагнія Дрэйка
Вольга Гардзеева
Антра Цэлітанэ і Наталля Камілеўская
/0 Comments/by