Сапраўдная марозная зіма прыйшла ў Латвію ўжо ў канцы восені. Але гэта не стала перашкодай таму, каб  26 лістапада ў Рызе адбылося ўрачыстае і вясёлае адначасова беларускае свята, якое прынесла гаспадарам і гасцям шмат цяпла і добрага настрою. Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” запрасіла сваіх сяброў на юбілейную сустрэчу, прысвечаную 35-м угодкам таварыства “Сьвітанак”. У далёкім ўжо 1988-м годзе, яшчэ ў савецкі час, 27 лістапада беларусы заснавалі першае ў Латвіі таварыства беларускай культуры. На юбілей сабраліся сталыя госці “Сьвітанка”, а таксама беларусы ды іх сябры, пачынаючы ад Таллінна і да Латгаліі. Вечарына праходзіла традыцыйна “ў сваёй хаце” – у будынку Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч.

Імпрэза гэтак жа традыцыйна распачалася з выканання ўсімі прысутнымі гімнаў Латвіі “Dievs, svēti Latviju” і неафіцыйнага гімна Беларусі “Магутны Божа”.

Пасля хвіліны маўчання ў гонар тых, хто адышоў у лепшы свет за гэтыя 35 гадоў, а таксама змагароў за незалежнасць Беларусі і Ўкраіны, ўспамінамі падзяліліся тыя, для каго “Сьвітанак” сапраўды стаў часткай іх жыцця. Госці імпрэзы маглі пачуць невядомую дагэтуль інфармацыю пра гісторыю стварэння  таварыства і намаганні і працу на беларуcкай ніве на працягу 35 гадоў ад першага старшыні “Cьвітанка” др. медыцыны Сяржука Кузняцова, вядомага мастака, кавалера Ордэна Трох Зорак Вячкі Целеша, шматгадовай старшыні таварыства Таццяны Казак і намесніцы дырэктара Рыжскай беларускай школы і дырэктаркі школьнага музея Янкі Купалы Ганны Іванэ.

Разам з беларусамі на свяце былі нашы сябры-латышы – доктар мастацтваў Ансіс Атаолс Бэрзыньш, сын вядомага паэта і шматгадовага сябра нашай суполкі Андрыса Бэрзыньша, фотамастак Оскар Пэйпіньш і іншыя. А старшыня таварыства “Fre Belarus” Илва Эвертэ не толькі звярнулася з віншаваннем да прысутных па-беларуску, а і яшчэ парыхтавала шмат плакатаў са словамі падзякі беларусам, што было вельмі кранальна.

“Сьвітанак” прыехалі павіншаваць таксама госці-беларусы з Таллінна з Беларускага інфармацыйна-культурнага цэнтра ў Эстоніі Артур Цурбакоў і Дзяніс Прыстромскі з сваімі сем’ямі. А сын Артура саксафаніст Якуб Цурбакоў нават падрыхтаваў музычны падарунак удзельнікам святочнай імпрэзы і выступіў разам з госцем з Беларусі – спеваком Віктарам  Шалкевічам.

Госць вечарыны Стэфан Эрыксан, дырэктар Бюро Рады міністраў Паўночных краін у Латвіі,  у  сваёй віншавальнай прамове падзякаваў Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”  за тое, што падчас сваёй працы ў Латвіі ён мае магчымасць з вялікім задавальненнем правесці час у беларускім асяродку. У свой час у 2000-х спадар Стэфан выконваў абавязкі Надзвычайнага і Паўнамоцнага Амбасадара Каралеўства Швецыі ў Рэспубліцы Беларусь. Ён не толькі дасканала вывучыў беларускую мову, але вельмі шмат зрабіў для развіцця беларуска-шведскіх стасункаў ў галіне культуры. Таму такія словы ацэнкі працы таварыства спадара Эрыксана, які рэгулярна наведвае імпрэзы “Сьвітанка”, былі вельмі прыемнымі для арганізатараў юбілейнай вечарыны.

Лізавета Дубінка-Гушча была прызначаная дырэктаркай Дацкага інстытута культуры ў Эстоніі, Латвіі і Літве і таму сёлета прыехала ў Латвію. У сваёй віншавальнай прамове яна адзначыла, што заўсёды адчувае на “cьвітанкаўскіх” вечарынах сябе вельмі ўтульна, як дома ў Беларусі, і выказала спадзеў на далейшае плённае супрацоўніцтва.

Напэўна, падарункамі не трэба выхваляцца, але некаторыя з іх сапраўды вартыя ўвагі. Госця юбілейнай імпрэзы ўкраінка Таццяна Шчэрбанос, якая знайшла часовы прытулак у Латвіі з-за вайны і наведвае практычна ўсе нашы імпрэзы ў таварыстве,  адмыслова ў якасці музычнага падарунка сваім беларускім сябрам на юбілей вывучыла і выканала песню Ігара Лучанка на словы Уладзімера Някляева “Світанак”. Гэтая песня была таксама ў рэпертуары гурта “Сьвітанак” пры нашым таварыстве ў 2000-х гадах, таму шмат у каго з прысутных выклікала настальгічныя ўспаміны.

А яшчэ таварыству “Сьвітанак” падаравалі кавалачак гісторыі нашай культуры ў Латвіі. Афішу з тэатральнай пастаноўкі “Паўлінка” беларускага тэатра ў Рызе ў 1937 годзе музею Рыжскай Беларускай асноўнай школы, заснаванай нашым таварыствам ў 1994 годзе, прэзентаваў першы старшыня “Сьвітанка” Сяржук Кузняцоў.

Таксама варта адзначыць карціну “Падарунак”, падараваную Вольгай Якубоўскай і беларускім мецэнатам з Грузіі Іванам Бахціным. Мы ўжо пісалі ў іншым артыкуле на нашай старонцы, як   латвійскія беларусы ўдзячныя Вользе і Івану за іх дапамогу і ўдзел Вольгі ў жыцці таварыства. Нажаль, знакамітая беларуская мастачка не змагла асабіста на юбілеі ўручыць падарунак, бо была ў гэты час на адкрыцці сваёй персанальнай выставы ў Італіі. Замест яе гэта зрабілі сябры аб’яднання беларусаў “Суполка”, з якім у “Сьвітанка” існуе цеснае супрацоўніцтва. Марыя Давыдава-Новікава ў сваім віншавальным выступе пажадала плёну ў працы таварыства і поспехаў у супрацоўніцтве паміж латвійскімі беларускімі грамадскімі арганізацыямі і надалей.  

Галоўнай падзеяй юбілейнай вечарыны стаў канцэрт вядомага барда з Беларусі, паэта і шоўмэна Віктара Шалкевіча. Ён адмыслова прыехаў выступіць у Рызе на юбілеі і не пагадзіўся на сумныя ўспаміны аб тым, “як жа раней было добра”. Спявак упэўніў усіх, што 35-годдзе – гэта толькі пачатак, а “Сьвітанак”, як і нашу родную Беларусь, чакае светлая і радасная будучыня. Віктару падпявала ўся зала, а гук яго гітары прымушаў падтанцоўваць кожнага. Асаблівасцю барда з’яўляюцца яго анекдатычныя гісторыі паміж песнямі, якія таксама стваралі цудоўны настрой гэтай вечарыны. Ад канцэрта засталіся ў захапленні як тыя, хто даўно ведаў Віктара Шалкевіча, ягоныя адданыя фанаты, што спявалі ўсе песні напамяць, так і  моладзь – тыя, хто слухалі яго песні ўпершыню.

Пасля канцэрта і апошніх віншаванняў, адбыўся традыцыйны сяброўскі стол у Каміннай зале. Сябры “Сьвітанка” і госці знаёміліся паміж сабой, спявалі песні, успаміналі былое і рабілі планы на будучыню. Таксама прысутныя маглі пазнаёміцца з творамі беларускай мастачкі з аб’яднання “Маю гонар” Алены Лаўрыновіч, выстаўленымі ў Каміннай зале на яе персанальнай выставе з 24 лістапада. А Віктар Шалкевіч нястомна працягваў свой фейерычны выступ і за святочным сталом.

У верасні 2023 года выйшаў мастацкі фільм “Mana brīvība” (Мая свабода), прысвечаны нацыянальнаму адраджэнню Латвіі і ролі нацменьшасцяў у гэты час. Гэтая гісторыя таксама з’яўляецца гісторыяй “Сьвітанка”, бо таварыства – адно з заснавальнікаў Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч, якая таксама святкуе ў гэтыя дні сваё 35-годдзе. Недарма падчас выступу першага старшыні таварыства Сяргея Кузняцова былі ўзгаданы яго адносіны з Ітай Казакевіч.

Мы выказваем шчырую падзяку Міністэрству культуры Латвіі, АНКТЛ імя Іты Казакевіч, асабіста спеваку Віктару Шалкевічу і сем’ям  беларусаў Цурбаковых і Прыстромскіх з Эстоніі, без падтрымкі якіх юбілейнае свята не атрымалася б такім яскравам і запамінальным!

Дзякуем усім, хто завітаў на юбілейную імпрэзу. Спадзяемся на новыя, такія ж шматлюдныя сустрэчы і плённую працу таварыства ў наступныя 35 гадоў і жадаем ўсім у Латвіі і нашай роднай Беларусі ўсяго самага найлепшага!

Андрэй Татур, сябра Рады ЛТБК “Сьвітанак”

Таццяна Казак, старшыня таварыства

Здымкі Оскара Пэйпіньша, Ансіса Бэрзыньша і Вячкі Целеша

З’яўленне беларусаў у Латвіі, у першую чаргу, ў Латгальскім краі, сягае ў далёкую мінуўшчыну. Аб гэтым сведчаць археалагічныя знаходкі як беларускіх, так і латышскіх даследчыкаў гісторыі памежжа Віцебшчыны і Латгаліі, а таксама даследаванні воднага гандлёвага шляху па Дзвіне-Даўгаве. Рака Дзвіна, а на тэрыторыі Латвіі – Даўгава, з даўніх часоў з’яўлялася галоўным шляхам для гандлёвых сувязяў старажытных беларускіх гарадоў Полацка, Віцебска, Смаленска, Дрысы ды іншых населеных пунктаў Беларусі з гарадамі Латвіі – Рыгай, Ерсікай, Кокнэсэ і інш.. У 1229 годзе паміж Рыгай і Віцебскам быў заключаная дамова аб вольным гандлі. Тады ж было падпісанае гандлёвае пагадненне паміж Рыгай і Смаленскам, землі якога ўваходзілі ў тэрыторыю беларускага этнасу.

З таго часу і да 1930-х гадоў, пакуль Даўгаву не перакрыла Кегумская ГЭС, з беларускіх гарадоў у Рыгу плылі стругі беларускіх купцоў з зернем, каноплямі, мёдам, воскам і іншымі таварамі. На правым беразе Даўгавы ў Старой Рызе ў 1453 г. непадалёк ад царквы Екаба знаходзілася першая беларуская царква Св. Міколы. У Старой Рызе ў канцы ХV і пачатку ХVI стагоддзяў знаходзілася кантора купца Лукі Скарыны, бацькі Францыска Скарыны, ды і іншых родзічаў Скарынаў.

Трохі пазней беларускай мясцінай стаў левы берег Даўгавы, востраў Кліверсала, у раёне цяперашняй вуліцы Кугю (Kuģu), куды беларускія плытагоны прыпынялі ленты плытоў, дзе ляжалі горы штабялёў з беларускага мачтавага лесу.

Востраў Кліверсала

Там у XIX стагоддзі знаходзіліся склады і драўляная бажніца – вуніяцкая царква Святой Троіцы, пабудаваныя беларускімі купцамі і плытагонамі.

Рыжскі мастак, краязнаўца і асветнік Іохан Броцэ (Johans Broce) ў канцы XVIII ст. і пачатку XIX ст. пакінуў на памятку нашчадкам малюнак царквы і яе наваколля.

Вуніяцкая царква Святой Троіцы. Малюнак Іохана Броцэ.

.

Вуніяцкая царква Святой Троіцы

Падчас даследавання беларускіх гістарычных мясцін ў Рызе  ў 1970-х гадах мне стала вядома, што Лука Скарына меў сваю гандлёвую кантору ў Рызе, і ужо тады ў мяне з’явілася версія, што малады Францішак, да таго, як ехаць па навуку ў Кракаў, хутчэй за ўсё, абавязкова наведаў з бацькам Рыгу. На маю думку, першае яго знаёмства з еўрапейскай культурай і кнігадрукам адбылося менавіта ў Рызе. Пра беларускага першадрукара Францыска Скарыну беларускімі і іншымі навукоўцамі напісана шмат кніг. Публікаваліся і дакументы таго часу,  якія  сведчаць аб гандлёвых сувязях полацкіх купцоў з Рыгай, у тым ліку згадаваюцца і імёны полацкіх Скарынаў.

“Францішак Скарына ў Рызе”. Вячка Целеш. 1992.

У старажытнай Рызе ёсць шмат вуліц і сквераў, назвы якіх звязаны з імёнамі розных вядомых выдатных людзей, і не только прадстаўнікоў латышскага народа. З 1960 г. у Рызе раней была вуліца Янкі Купалы, але ў 1991 г. яна была пераіменаваная ў вул. Віландэс. Ідэя даць назву вуліцы або скверу імя Францыска Скарыны ў Рызе з’явілася ў дырэктара Латвійскай Нацыянальнай бібліятэкі Андрыса Вілкса. У 2017 г., калі Беларусь і ўвесь цывілізаваны свет па рашэнню ЮНЭСКА адзначаў 500-годдзе беларускага кнігадруку. Латвійская Нацыянальная бібліятэка таксама адзначала гэтую дату. З гэтай нагоды ў Рыгу прыехаў з кніжнымі падарункамі для бібліятэкі намеснік дырэктара Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі Алесь Суша. Андрыс Вілкс тады ў сваёй прамове згадваў пра беларускую мясціну ХV і ХVI стагодзяў, дзе стаяла беларуская царква. Яна знаходзілася ў гэтым раёне непадалёк ад сучаснага будынка бібліятэкі. Пасля заканчэння сустрэчы Андрыс Вілкс прапанаваў, што добра было б, каб ў гэты юбілейны год Рыжская Дума надала імя Францыска Скарыны частцы вуліцы Волгундэс, або скверу, што побач з бібліятэкай.  Я адразу падтрымаў гэтую ідэю, але я прапаноўваў надаць імя Францыска Скарыны таму скверу, што побач з гатэлем “Radisson Blu Daugava”, бліжэй да таго месца, дзе стаяла беларуская царква Св. Троіцы. Адразу пасля сустрэчы быў напісаны зварот з нашай прапановай у Рыжскую Думу ад Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”, падпісаны старшынёй Ірынай Кузьміч. Тады ж былі далучаныя лісты яшчэ ад двух беларускіх таварыстваў і Рыжскай Беларускай асноўнай школы, якія згодныя былі падтрымаць гэтую прапанову. Асобны ліст быў напісаны ад імя Латвійскай Нацыянальнай бібліятэкі.  Лісты былі дасланыя на імя мэра Рыгі Ніла Ушакова – старшыні партыі  “Saskaņa” (“Згода”) з просьбай надання вуліцы Волгундэс імя Францыска Скарыны. Аднак праз два месяцы быў атрыманы адказ з Рыжскай Думы, у якім згадваліся розныя прычыны, з-за якіх наданне вуліцы імя Францыска Скарыны ў Рызе не можа быць падтрыманым. Апошняя выснова была простай бюракратычнай адпіскай: “…назва вуліцы не ёсць адзінай магчымасцю захавання памяці аб персоне”.

Пасля таго, як спадар Ушакоў і яго каманда перасталі кіраваць мэрыяй Рыгі, а старшынёй Рыжскай Думы быў абраны ад партый  Attīstībai/Par!, “PROGRESĪVIE” ( Развіццю/За!, “Прагрэсіўныя”) Мартыньш Стакіс, у 2020 г. быў напісаны агульны ліст на яго імя з прапановай аб ушанаванні на мапе Рыгі імені Францыска Скарыны ад ЛТБК “Сьвітанак”, падпісаны старшынёй Таццянай Казак, Аб’яднання мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар” з подпісам старшыні Вячкі Целеша, Рыжскай Беларускай асноўнай школы імя Янкі Купалы, падпісаны намесніцай дырэктара Ганнай Іванэ, Беларускага культурна-асветніцкага таварыства “Уздым” з Даўгаўпілса і Беларускага культурнага цэнтра г. Даўгаўпілса, падпісаны дырэктарам цэнтра і тагачаснай старшынёй “Уздыма” Жаннай Раманоўскай, Елгаўскага беларускага таварыства “Лянок” з подпісам старшыні Алены Грысле. Дырэктар Андрыс Вілкс таксама нанова напісаў ліст ад імя Латвійскай Нацыянальнай бібліятэкі. Да вышэй пералічаных, ліст мэру Рыгі ў падтрымку нашай ідэі прыслаў з Канады старшыня Таварыства сяброўства “Беларусь – Латвія” Сяргей Панізнік, паэт і даследчык беларуска-латышскіх сувязяў, кавалер Ордэна Трох Зорак. Для надання імя вуліцы ці сквера імя Францішка Скарыны камісія па назвам вуліц і гарадскіх аб’ектаў ад нас запатрабавала дакументы і навуковыя абгрунтаванні таго, як імя Скарыны звязана з Рыгай. З дапамогай беларускіх навукоўцаў прафесара Адама Мальдзіса, доктара навук Вячаслава Чамярыцкага і старшыні Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў Алеся Сушы, якія даследавалі жыццё і дзейнасць Францыска Скарыны, мы атрымалі навукова абгрунтаваныя лісты на імя мэра горада ў падтрымку нашай прапановы. Пісьмовае абгрунтаванне ў падтрымку мэру і камісіі Рыжскай Думы было напісана і ад Латвійскай Акадэміі навук.

У 2022 г. ў Камітэце па развіццю горада Рыгі Рыжскай Думы разглядалі нашы звароты, але не падтрымалі ініцыятыву аб наданні назвы тых сквераў і частку той вуліцы, якія мы ўказвалі. Замест гэтага прапанавалі далёкае ад цэнтра горада і пустое месца на беразе Даўгавы. На паседжанні па гэтаму пытанню ў Латвійскай Нацыянальнай бібліятэцы, кіраўнікі праекта Андрыс Вілкс, супрацоўнік бібліятэкі, вядомы рыжскі архітэктар, былы міністр культуры Латвіі Яніс Дрыпэ, кіраўніца Фонда замежных сувязяў бібліятэкі Вікторыя Пішчыкава і Вячка Целеш ад ЛТБК “Сьвітанак” тады адхілілі гэтую прапанову і напісалі ў Рыжскую Думу ліст з просьбай, каб вызначылі скарынаўскае месца бліжэй да цэнтра горада. Сёлета з Камітэта па развіццю горада Рыжскай Думы даслалі праект пастановы і карту вуліц Лачплеша і Маскавас з малюнкам плана невялікага сквера, які там ёсць, і якому прапаноўваецца надаць імя Скарыны. Месца знаходзіцца непадалёк ад цэнтра горада і ад вуліцы Стругу, названай ад назвы беларускіх вялікіх лодак струг. У адказ кіраўнікі праекта паведамілі, што згодныя з вызначаным месцам сквера і чакалі, калі Рыжская Дума прыме пастанову аб наданні скверу імя Францыска Скарыны.            

І эпідэмія кавіду, і пачатак поўнамасштабнай вайны Расеі з Украінай, і новыя перавыбары Рыжскай Думы і мэра горада затрымлівалі рэалізацыю нашай ідэі. Аднак нарэшце 29 лістапада 2023 г. Рыжская Дума большасцю галасоў прыняла пастанову аб наданні невялічкаму скверу на вул. Лачплеша імя Францыска Скарыны.

Пасля гэтай пастановы кіраўнікі праекта са спецыялістамі і арганізацыямі Рыжскай Думы будуць працаваць над мастацкім афармленнем сквера, каб яно было ўтульным, прыгожым і сімвалічным. Каб сквер стаў месцам, куда беларусы змогуць прыйсці з кветкамі і ўспомніць сваю Бацькаўшчыну і нашага геніяльнага Францыска Скарыну.

Ад імя беларусаў выказваем шчырую падзяку мэру горада Рыгі Вілнісу Кірсісу, кіраўніку Камісіі па назве вуліц і гарадскіх аб’ектаў Улдысу Фрэйманталсу, начальніцы Аддзела міжнароднага супрацоўніцтва Рыжскай Думы Галіне Букоўскай і ўсім, хто спрычыніўся да справы па наданню рыжскаму скверу імя слыннага сына беларускай зямлі.

Вячка Целеш


Пры падтрымцы Народнай амбасады Беларусі ў Італіі 25 лістапада ў Фларэнцыі адбылося адкрыццё персанальнай выставы сябра Аб’яднання мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар” мастачкі Вольгі Якубоўскай пад назвай «Жаночы марш» («Marcia delle donne»). Выстава прысвечана беларускім жанчынам-палітвязням.

25 лістапада адзначаецца ў свеце як Міжнародны дзень барацьбы за ліквідацыю гвалту ў адносінах да жанчын.

Адрас выставы: Piazza del Duomo, 10

Творы Вольгі Якубоўскай будуць экспанавацца да 25 снежня 2023 года.

Запрашаем аматараў жывапісу наведаць персанальную выставу мастачкі Алены Лаўрыновіч, адкрыццё якой адбылося 24 лістапада. Алена з студэнцкіх часоў навучання ў Латвійскай мастацкай акадэміі на працягу амаль 20 гадоў з’яўляецца сябрам Аб’яднання мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар”. Яна – прафесійная мастачка, графік класічнай школы, працуе ў розных тэхніках, у тым ліку літаграфіі, акварэлі і алеі.

На адкрыцці выставы Алену Лаўрыновіч віншавалі калегі-мастакі з Аб’яднання мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар” і старшыня Латвійскага таварыства беларускай культуры Таццяна Казак, мастакі з іншых нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі, калегі па працы, сябры і блізкія.

Музычныя падарункі мастачцы і ўсім прысутным на адкрыцці выставы падрыхтавалі беларускі гурт “Вытокі” і выхаванцы Рыжскай музычнай школы імя П.Юр’яна. Дзіцячы ансамбль акардэаністаў пад кіраўніцтвам педагога Надзеі Пісаравай і салісты-выканаўцы вельмі прыгожа выканалі шэраг музычных кампазіцый, а беларускі з такім натхненнем спявалі беларускія народныя песні, што бацька Алены вельмі ўдала дадаў свой прыгожы голас да галасоў-жынчын спявачак з “Вытокаў”.

На выставе можна пазнаёміцца ​​з графічнымі работамі Алены ў тэхніцы літаграфіі і жывапісам, выкананым алеем і акварэллю ў стылі рэалізму і псіхалагічнага сімвалізму. Яе творы адрозніваюцца рэалізмам, выразнасцю малюнка, асаблівым пачуццём колеру, вытанчанасцю выканання і глыбокай эмацыянальнай напоўненасцю. Мастачка часта звяртаецца да тэм прыроды, чалавека, псіхалагічнай сімволікі. На выставе можна ўбачыць як раннія, так і больш познія работы Алены, якія ўпершыню дэманструюцца публічна.


Выстава будзе працаваць у Каміннай зале будынка Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя І. Казакевіча (АНКТЛ) да 21 снежня 2023 г. па адрасе г. Рыга, вул. Слокас, 37.

Выстава арганізаваная ў рамках фестываля “Адзіныя – ў разнастайнасці – 2023”, прысвечанага 35-гадоваму юбілею АНКТЛ імя Іты Казакевіч, адным з заснавальнікам якой з’яўляецца Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”.

Уваход вольны. Але час агляду выставы лепш узгадніць па тэл. 67613638, 27024786

13 лістапада латвійскія беларусы ўпершыню мелі магчымасць пазнаёміцца з творчасцю вельмі таленавітай сям’і вядомага беларускага барда і пісьменніка Змітра Бартосіка. Ён разам з жонкай Таццянай Карпіловіч – віртуознай акампаніятаркай, і дзецьмі-спевакамі Юстынай і Геральдам падараваў вельмі шмат незабыўных станоўчых эмоцый падчас музычна-літаратурнай вечарыны “Сьмяяцца, плакаць і сьпяваць”. Смешныя, анекдатычныя гісторыі ды аўтарскія песні, што гучалі ў выкананні спадара Змітра, змяняліся песнямі ў выкананні ўсяго сямейнага квартэта і пранізліва-шчымлівымі лірычнымі баладамі 15-гадовай Юстыны Карпіловіч.

І калі з творамі галавы сям’і гледачы ў зале былі даўно знаёмыя, то для большасці прысутных творчасць юнай Юстыны стала сапраўдным адкрыццём. У песнях, якія яна піша з 12 гадоў, дзяўчына па-даросламу пераасэнсоўвае ўсё тое, што адбываецца з намі на працягу апошніх гадоў. Не гледзячы на свой узрост, спявачка ўжо запісала альбом, які можна слухаць на Spotify. На творчай сустрэчы гучалі таксама прыгожыя народныя песні ў аўтэнтычным выкананні Юстыны і творы Аляксандра Вярцінскага ў перакладах Народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна з альбома спадара Змітра. Гледачы ў зале вельмі цёпла прымалі артыстаў, што прыехалі аж з Варшавы. Арганізатары сустрэчы – Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” і SUPOLKA беларусаў у Латвіі шчыра ўдзячныя ўсёй творчай сям’і за тое, што завіталі ў Рыгу, а латвійскія беларусы спадзяюцца на наступныя канцэрты.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Дзяніса Давыдава

17 верасня ў будынку Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч (вул. Слокас, 37, Рыга) адбылося адкрыццё чарговай выставы мастакоў з Аб’яднання мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар”. Гэтым разам выстава атрымалася не зусім звычайнай. Сябра аб’яднання Ганна Пэйпіня прапанавала кожнаму з мастакоў намаляваць свой аўтапартрэт і зрабіць з гэтых прац асобную выставу. Ідэя ўсім спадабалася, і ў выніку ў Канферэнцзале выставілі свае працы Ірына Кароль, Кацярына Осберг, Алена Лаўрыновіч, Вольга Якубоўская, Ганна Пэйпіня, Алена Гейданэ, Ірына Трумпель, Анастасія Арая, Вячка Целеш, Васіль Малышчыц і Лявон Жукоўскі. Разнастайнасці выставе дадалі аўтапартрэты аўтараў у розным узросце і выкананыя ў розных стылях, мастакі прадставілі таксама свае іншыя працы.

На адкрыцці выставы прысутныя атрымалі музычны падарунак ад старшыні АНКТЛ імя Іты Казакевіч Рафі Хараджаняна. Разам з Інэсэ Бушманэ яны ў чатыры рукі выканалі Вальс Арама Хачатурана з музыкі да п’есы “Маскарад” М. Лермантава.

А украінскі гурт “Дівчата” парадаваў ўсіх цудоўнымі беларускімі ды ўкраінскімі песнямі. Выставу можна наведаць да 17 кастрычніка, уваход вольны.

This image has an empty alt attribute; its file name is lrp9-1030x684.jpg

Сёлета 19 жніўня беларуская дыяспара Латвіі ўпершыню ладзіла свой асобны беларускі стэнд на Ратушнай плошчы падчас святкавання 822-х угодкаў з дня заснавання Рыгі.

Для папулярызацыі традыцыйнай беларускай народнай творчасці былі арганізаваныя майстар-класы па вырабу выразаных з паперы з дапамогай нажніц беларускіх выцінанак i лялек-абярэгаў “Жаданніца”. Вялiкiм попытам наведвальнікаў карысталася майстэрня па жывапісе акрылам на шоперах пад кіраўніцтвам вядомай беларускай мастачкі і ілюстратаркі Вольгі Якубоўскай.

Цiкавасць гасцей выклікалі настольная гульня на падабенства беларускіх і латышскіх слоў ды аквагрым з узорамі беларускага нацыянальнага арнаменту. Падчас працы стэнду можна было набыць кнігі беларускіх аўтараў.

Са сцэны на Ратушнай плошчы ад беларускай дыяспары горад павiншавалi беларускі рок-музыкант Лявон Вольскi і латышскі хор «Frachori». Прыемнай нечаканасцю для ўсіх прысутных стала сумеснае выкананне беларускім госцем і хорам самай вядомай песні Лявона Вольскага “Тры чарапахі” і версіі «харавога гімна» Латвіі “Saule, Pērkons, Daugava” на беларускай мове як сімвалу падтрымкі латышамі барацьбы беларусаў. Пераклад словаў песні зрабіла беларуская паэтка Віка Трэнас, якая зараз жыве ў Рызе. На выступ Лявона Вольскага прыехала шмат фанатаў не толькі з усёй Латвіі, але і з суседніх Літвы і Эстоніі.

Здымак Яны Вольскай
Здымак Яны Вольскай

Беларускі стэнд, які атрымаўся вельмі цікавым не толькі для латвійскіх беларусаў, але і ўсіх жыхароў і гасцей сталіцы, стаўся магчымым дзякуючы намаганням і энтузіязму актывістаў Асацыяцыі латвійскіх беларусаў “SUPOLKA” і Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”. Арганізатары ад імя ўсіх беларусаў Латвіі выказваюць шчырую падзяку Лявону Вольскаму і хору «Frachori», якія пагадзіліся на дабрачыннай аснове сваімі прафесійнымі спевамі ўпрыгожыць беларускую частку святкавання Дня нараджэння Рыгі. Дзякуем таксама ўсім беларусам, якія ахвяравалі грошы на закупку матэрыялаў і фарбаў для майстэрняў і майстар-класаў. Сёлета ў Дня Рыгі ўпершыню з’явіўся беларускі акцэнт і арганізатары спадзяюцца, што ў наступным годзе ён загучыць мацней і з яшчэ прыгажэйшымі адценнямі.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Юліі Каляды

27 красавіка 2023 г. у Каміннай зале будынка АНКТЛ імя Іты Казакевіч адбылося адкрыццё выставы беларускай мастачкі Ганны Пэйпіні з паэтычнай назвай “Iмпульсы”.

З адкрыццём выставы мастачку віншавалі старшыня  Аб’яднання мастакоў беларусаў Балтыі “Маю гонар” Васіль Малышчыц і старшыня Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” Таццяна Казак. Ганна Пэйпіня з’яўляецца сябрам Саюза мастакоў Латвіі і аб’яднання “Маю гонар”, а таксама даўнім сябрам таварыства “Сьвітанак”.

Павіншаваць спадарыню Ганну прыйшлі таксама сябры і калегі, сямейнікі. Сюрпрызам для мастачкі стала віншаванне і кветкі ад яе былых вучняў майстар-класаў, якія даведаліся пра адкрыццё выставы сваёй настаўніцы з афішы фестывалю “Pavasara avots – 2023”. Прагучала шмат шчырых і добрых слоў на адрас мастачкі. Незвычайныя, самабытныя і часам эксперыментальныя творы Ганны Пэйпіні не пакінулі нікога абыякавым. Ганна Пэйпіня распавядала пра свае працы, пра творчыя задумкі і адказвала на пытанні гасцей.

На працягу ўсяго вечара ствараў утульнасць у зале спявак і музыкант Юрый Ціхаміраў. У ягоным рэпертуары  ёсць і шэраг беларускіх песень.

Пад акампанемент Юрыя на радасць прысутным нават і сама Ганна праспявала сваю самую ўлюбёную беларускую народную песню “Зялёная вішня”.

Запрашаем ўсіх ахвотных наведаць выставу Ганны Пэйпіні, яе шыкоўныя ”Iмпульсы” можна пабачыць да 26 мая па адрасе вул. Слокас, 37 у Рызе. Уваход вольны.

Здымкі Васіля Малышчыца і Таццяны Казак

23 красавіка ў будынку Асацяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі адбылася літаратурная вечарына “Як жыць, дык жыць для Беларусі”, прысвечаная памяці сапраўдных беларусаў-літаратараў: Ларысы Геніюш, Леаніда Маракова і Янкі Маўра. Як і заўсёды, гэта была сустрэча аднадумцаў, цікавых людзей, патрыётаў, не абыякавых да Айчыны. Традыцыйна імпрэза распачалася з выканання прысутнымі дзяржаўнага гімна Латвіі “Dievs, svēti Latviju” (“Божа, барані Латвію”) і неафіцыйнага беларускага гімна “Магутны Божа”.

7 красавіка споўнілася 40 гадоў з дня смерці Ларысы Геніюш, калі тысячы беларусаў прыехалі ў Зэльву, каб правесці яе ў апошні шлях. Мастак Вячка Целеш захапляльна і цікава распавядаў пра жыццёвы шлях вялікай паэткі, чые словы далі назву вечарыны, і сваё сяброўства з Ларысай Геніюш. Падчас свайго выступу ён дэманстраваў партрэты Ларысы Геніюш, якія маляваў з натуры ў яе старой хаце ў Зэльве, падараваныя яму паэткай кнігі з аўтографамі, чытаў лісты і віншаванні яму ад Ларысы Геніюш. Дзякуючы яго расповеду можна было ўбачыць нязломную патрыётку Беларусі. Вернасць сваім ідэалам не дазволілі ёй змяніць грамадзянства БНР на СССР. Негледзячы на гэта, яе кнігі друкаваліся ў Беларусі. Гісторыя яе жыцця дадала мне веры ў нас.

Творчасць Ларысы Геніюш сёння зноў вельмі актуальная. Яе неўміручыя вершы з натхненнем чыталі падчас імпрэзы і гаспадары, і госці вечарыны.

Вялікае ўражанне было ад выступу маладой беларускай паэткі Вікі Трэнас. Яна распавяла пра Леаніда Маракова, якому споўнілася б сёлета 15 красавіка толькі 65 гадоў. Вікторыя асабіста ведала сп. Леаніда, бо шмат кантактавала з ім падчас працы ў Беларускім саюзе пісьменнікаў.

Па адукацыі радыёэлектронік, у 1990-я гады ён меў паспяховы бізнэс у гэтай галіне і пачаў вывучаць біяграфію свайго дзядзькі, паэта Валерыя Маракова, расстралянага 29 кастрычніка 1937 года. Вынікам працы стала маштабнае даследаванне сталінскіх рэпрэсій у Беларусі – падрыхтаваны і часткова выдадзены 10-томны энцыклапедычны даведнік «Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі адукацыі, грамадскія і культурныя дзеячы. 1794-1991». У ім сабраныя звесткі пра 20 тысяч ахвяр, фактычна Леанід Маракоў за свой кошт зрабіў працу цэлага навукова-даследчага інстытута.

Ён таксама апублікаваў дакументальнае даследаванне «Ахвяры і карнікі», у якім сабраны біяграфіі ахвяр і тых, хто мае дачыненне да рэпрэсій у Беларусі. Асобна выйшла кніга, у якой сабраны звесткі пра рэпрэсаваных у Беларусі праваслаўных святароў. Леанід Маракоў вядомы таксама сваёй літаратурнай творчасцю, аўтар некалькіх кніг, у 2014 годзе выйшла яго манаграфія «Галоўная вуліца Мінска. 1880-1940-я гады». Віка Трэнас таксама чытала прысутным на вечарыне свае творы.

Яе вершы сапраўдныя і пякучыя, адчыняюць тое, што ў сэрцы беларусаў. Будзем чакаць ад яе вершаў пра радасць і перамогу.

Дзякуючы намесніцы дырэктара Рыжскай Беларускай асноўнай школы і дырэктарцы школьнага музея Янкі Купалы Ганне Іванэ удзельнікам імпрэзы было цікава даведацца пра вядомага беларускага дзіцячага пісьменніка Янку Маўра і прысвечаную яму экспазіцыю ў школьным музеі. Сёлета 28 красавіка споўніцца 140 гадоў з дня нараджэння пісьменніка, які нарадзіўся ў Ліепаі (Лібаве). Ганна Ўладзіславаўна вельмі цікава распавядала пра дзіцячыя і юнацкія гады пісьменніка, што прайшлі на латвійскай зямлі, пра яго творчасць. і запрасіла ўсіх прысутных наведаць школьны музей, дзе ёсць шмат цікавых экспанатаў не толькі пра Янку Маўра.

З кароткімі выступамі ў вечарыне бралі ўдзел госці. Латышская паэтка і перакладчыца Дагнія Дрэйка чытала свае творы на латышскай і польскай мовах.

Вялікую асалоду атрымалі прысутныя ад спеваў украінскага вакальнага гурта “Дзівчата”. Асабісты вам дзякуй за беларускія, латышскія ды ўкраінскія песні!

Напрыканцы сустрэчы мастачка Вольга Якубоўская зладзіла экскурсію па экспазіцыі сваёй выставы, адкрыццё якой адбылося падчас святкавання 25 Сакавіка. Яна распавяла пра сваіх “Коцікаў Свабоды”, пра гісторыю напісання твораў. Зараз я бачу, што коцікі не такія простыя. Поспехаў Вам, Вольга! 

Таццяна Казак, старшыня “Сьвітанка”, шчыра падзякавала мастачцы не толькі за яе выставу, творчасць ды грамадзянскую пазіцыю, а выказала ёй і беларусу з Грузіі Івану Бахціну вялікую падзяку ад імя таварыства за фінансавую дапамогу.

Таццяна распавяла прысутным пра тое, што Вольга Якубоўская, каб дапамагчы ЛТБК “Сьвітанак” аплаціць сяброўскія ўнёскі ў Асацыяцыю НКТЛ за 2023 год, каб ў латвійскіх беларусаў надалей была магчымасць сустракацца ў будынку на Слокас 37, выставіла ў сябе на старонцы ў Фэйсбуку на дабрачынны аўкцыён вельмі прыгожую карціну “Падарунак”. Карціну прыдбаў Іван Бахцін, які шмат дапамагае беларусам, за ўсю суму гадавых ўнёскаў – 360 еўра і пакінуў яе ў падарунак таварыству.

Завяршылася сустрэча сяброўскай гарбатай з кавай у Каміннай зале, упрыгожанай таксама карцінамі Вольгі. Вось дзе можна было паразмаўляць па сваімі аднадумцамі, падзяліцца марамі, пачуць меркаванні. Дзякуй ўсім, хто прыйшоў, нягледзячы на цудоўнае надвор’е, калі так цягне на вясновае сонейка ля мора. Паступіла прапанова наступную імпрэзу Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” зладзіць на свежым паветры, так што сачыце за навінамі на нашым сайце і далучайцеся, калі ласка!

Андрэй К.

Здымкі Сяргея Якубоўскага і Васіля Малышчыца.

У першы дзень красавіка ў Рызе ўпершыню адчынілі свае дзверы курсы “Мова Нанова”. Першыя заняткі адбыліся ў самым сэрцы Старой Рыгі ля Домскай плошчы.

“Мова Нанова” – гэта бескаштоўныя курсы беларускай мовы, дзе ёсць магчымасць ўзбагаціць свой слоўнікавы запас, палепшыць веданне граматыкі і наўпрост паразмаўляць па-беларуску. Упершыню такія заняткі адбыліся ў студзені 2014 года ў Менску. З часам курсы распачаліся ў шматлікіх гарадах і абласных цэнтрах краіны. На тэрыторыі Беларусі курсы мелі вялікі поспех, на заняткі запрашалі вядомых культурных і гістарычных дзеячоў, мастакоў і музычныя гурты.  На жаль, у 2021 годзе Сацыяльна-культурная ўстанова развіцця беларускай мовы і культуры “Мова Нанова” была зліквідаваная, і арганізатары курсаў былі вымушаныя пакінуць Беларусь і цяпер працягваюць сваю працу зя мяжой. Заняткі на сённяшні дзень праводзяцца ў Беластоку, Быдгашчы, Варшаве, Вільні Тбілісі, Торуні, Гданьску, Сопаце, Гдыні, Уроцлаве, а цяперака і ў Рызе.

Паколькі “Мове Нанова” ўжо шмат гадоў, яе арганізатары распрацавалі ў свой час сістэму заняткаў, паводле якой ў кожных заняткаў ёсць свая тэма, лексічны і граматычны матэрыял. Адпаведна плану, тэмай першых красавіцкіх заняткаў у Рызе былі вітанні і звароты, таксама ўзгадалі  народныя беларускія імёны. Кожны атрымаў невялічкі слоўнік са спісам сучасных імёнаў і іх народных адпаведнікаў. Далей запрапанаваная арганізатарамі гульня на знаёмства разварушыла прысутных, бо кожнаму было цікава даведацца, якія народныя адпаведнікі сваіх імёнаў абралі астатнія ўдзельнікі, а таксама ці змогуць удзельнікі гульні паўтарыць усе амаль 30 народных імёнаў (столькі было беларусаў на першых занятках). Таксама на сустрэчы прыгадалі клічны склон, які некалі існаваў у беларускай мове, але ж русіфікацыя, што адбывалася падчас савецкіх часоў, знішчыла яго амаль цалкам. Сёння клічны склон, які дагэтуль існуе ў латышскай мове і шэрагу славянскіх моваў, у беларускай мове захаваўся толькі ў літаратуры ды ў некаторых местачковых гаворках. Каб прыгадаць, як казалі раней, было запрапанавана адпаведнае практыкаванне. Каб было зручней і лягчэй выконваць заданні і ўспрымаць інфармацыю, арганізатары курсаў падрыхтавалі для кожнага буклеты з матэрыяламі.

Арганізатары заняткаў у Рызе вырашылі прытрымлівацца цудоўнай традыцыі запрашаць цікавых гасцей і запрасілі ў якасці першай госці вядомую мастачку Вольгу Якубоўскую, чые працы зараз з 25 Сакавіка выстаўленыя адначасова на дзвух выставах – у Рызе і ў Юрмале. А сярод слухачоў першых заняткаў, у асноўным моладзі, былі і дзеці самага рознага ўзросту: ад зусім маленькіх да падлеткаў з Рыжскай беларускай асноўнай школы. Палепшыць веды па беларускай мове прыйшла нават Нонна Ахметулаева, унучка знакамітага беларускага этнографа і фалькларыста Сяргея Сахарава, якой больш за 75 гадоў, і гэта сапраўдны прыклад беларускай прагі да ведаў!

Вольга Якубоўская распавяла усім прысутным, што яна нарадзілася ў  г. Сартавала ў Карэліі, дзяцінства яе прайшло на Урале і ў Крыме, а ў Беларусь, у Наваполацк,  яна прыехала пасля заканчэння мастацкай вучэльні на Урале. Яна выбрала для жыцця і мастацтва Беларусь таму, што калісьці ў 12-гадовым ўзросце патрапіла на экскурсію ў першую беларускую сталіцу – Полацк, які яе вельмі ўразіў сваёй старажытнасцю і красой, зрэшты, як і ўся Беларусь. Падчас гутаркі мастачка распавяла пра свае жыццё, працу на “Нафтане”, любоў да скуры і пра ўласнаруч распрацаваную тэхніку “малявання скурай”, а таксама пра тое, якое месца ў яе жыцці займае беларуская мова, любоў і пашана да якой пачалася дзякуючы беларускамоўным выкладчыкам кафедры народнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва падчас яе навучання ў Беларускім дзяржаўным універсітэце культуры і мастацтваў. Таксама ўсім цікава было даведацца пра гісторыю стварэння серыі яе карцін “Коцікі свабоды”, прысвечанай барацьбе беларусаў за Беларусь. Абмяркоўвалі рознае: чаму менавіта каты, а не іншыя жывёлы, пра прататыпаў карцін, пра тое, што натхняе Вольгу на творчасць.

Напрыканцы заняткаў ўсе прысутныя разам з Вольгай зладзілі творчую майстэрню. Намалявалі цудоўнага беларускага коціка, які з паветранай куляй у лапцы ляціць па-над Рыгай. А ў той кулі –  смак беларускай мовы. Наведвальнікі першых курсаў з вялікім задавальненнем напісалі свае ўлюбёныя беларускія словы на агульным творы! Віншуем “Мову Нанова” з іх асабістым вольным беларускамоўным коцікам ад Вольгі Якубоўскай і беларускай супольнасці ў Латвіі!

Exif_JPEG_420

Арганізатары курсаў шчыра дзякуюць за дапамогу гаспадароў памяшкання – таварыства “Latvijas Platforma attīstības sadarbībai” (LAPAS)  (“Латвійскую платформу для развіцця супольнасці”) і на наступныя заняткі запрашаюць 15 красавіка. Пачатак а 14 гадзіне, адрас: вул. Пілс 21. Вас зноў чакае сустрэча з роднай мовай і вельмі цікавымі людзьмі!

Алег Юрэвіч

Здымкі Ілвы Івэртэ