З удзячнасцю і высокай павагай узгадваем пра 95-годдзе з дня нараджэння Абала Мірдзы, дачкі Эдуарда — 23.02.1923 года.
Доктар філалагічных навук, перакладчыца твораў Якуба Коласа і Уладзіміра Караткевіча (“Чазенія”,1976); даследніца латышска-беларускіх повязяў мела грунтоўны наробак. Вось некаторыя тэмы навуковых пошукаў Мірдзы Абалы: “Беларускі жаўранак у Латвіі”,1972 (пра Янку Купалу); “Райніс і беларусы”, 1975; “Ян Судрабкалн і беларусы”, 1977…
У 1977 г. М. Абала разам з Дзідрай Віксна выдала на латышскай мове даследванне “Дружба, умацаваная ў вяках”, у 1984 г. – анталогію латышскай паэзіі ў 2-х т. (сумесна з С. Панізьнікам), у 1986 г. апублікаваны яе артыкулы ў энцыклапедычным даведніку “Янка Купала”. І ў 1986 г. М. Абала — навуковы супрацоўнік Інстытута мовы і літаратуры Латвійскай АН — узнагароджана Дзяржаўнай прэміяй.
З 1991 г. яна – Прэзідэнт Латвійскай асацыяцыі беларусістаў; у 2001 г. узнагароджана медалём Францішка Скарыны.
Зіма з летам сустракалася і развітвалася з Мірдзай, дачкой Эдуарда, 24 лютага 2007 г. У 2010 г. з’явіўся на свет галоўны набытак творчага жыцця М. Абалы – “Слоўнік беларуска-латышскі і латышска-беларускі”. Выдадзены “Саюзам беларусаў Латвіі”. Там – каля 40 тыс. загалоўных слоў, 543 старонкі. Рэдагаваў і дапаўняў яго І.І. Лучыц-Федарэц. Прэзентацыя кнігі прайшла ў Музеі гісторыі беларускай літаратуры.
Вечная памяць латвійскай кнігаўцы ў Беларусі.
Мірдза Абала паспрыяла ўзнагароджанню ордэнам Трох Зорак Латвійскай Рэспублікі Рыгора Барадуліна, Васіля Сёмухі – і вось яна прысутнічае на ўручэнні высокай дзяржаўнай адзнакі Сяргею Панізьніку. Побач – Айя Лацэ, Мара Залітэ, Улдыс Бэрзыньш, Андрэй Гуцаў, Кнутс Скуеніекс, Валдыс Румніекс… 9.ХІІ. 1998 г.
Капітан 4-й ст. ордэна Трох Зорак Латвійскай Рэспублікі Сяргей Панізьнік
НЯЗГАСНАЕ СВЯТЛО ВЫСАКАРОДНАЙ ДУШЫ
3 мая 2001 года за вялікі ўклад у развіццё беларуска-латышскіх культурных сувязяў кіраўнік латвійскай асацыяцыі беларусістаў Мірдза Абала была ўзнагароджана медалём Францыска Скарыны. Але галоўнай для яе ўзнагародай заўсёды была людская любоў і павага. Спадарыня Мірдза стаяла ля вытокаў заснавання Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”, была шматгадовым сябрам Рады таварыства і да апошніх дзён падтрымлівала стасункі з нашай суполкай. Пасля смерці спадарыні Мірдзы застануцца жыць яе кнігі. Застанецца жыць яе навукавая спадчына. Cветлая памяць аб светлым чалавеку будзе жыць у сэрцах яе сяброў і ў Латвіі, і ў Беларусі.
Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”
https://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2023/01/8-19-2009_005__1_k.jpg400617Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2018-02-02 17:00:572023-01-22 18:01:22Латвійская кнігаўка ў Беларусі
У сталіцы Латвіі Рызе святкавалі і 500-годдзе ад нараджэння Францішка Скарыны, і 500-годдзе ад пачатку яго пражскага кнігадрукавання. “Выдатны ўрач і дзеяч беларускай культуры…” –такімі словамі пачынаўся подпіс пад партрэтам полацкага генія, які стварыў латышскі мастак Талывалдзіс Страўтманіс для Музея гісторыі медыцыны імя Паўла Страдыня. Увосень 1976 г. мне дапамаглі сфатаграфаваць гэты партрэт: перанеслі з залы № 19 на прыступкі будынка.
А ў снежні 1990 г. у гэтым “скарынаўскім” Музеі сустракаў беларускую дэлегацыю сын прафесара Паўла Страдыня – акадэмік Яніс Страдыньш. На тым ушанаванні з В. Чамярыцкім, А. Лецкам быў рыжанін Вячка Целеш, чый партрэт Скарыны сябраваў над сцэнай з бел-чырвона-белым сцягам ад Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”. Подпіс пад гэтым дасканалым партрэтам таксама адпавядаў узнёсласці свята: “У лекарскіх навуках доктар Ф. Скарына”.
З удзячнасцю згадваецца і яшчэ адна цудоўная праца Вячкі Целеша, дзе ён паказаў “першыя крокі ў свет” яшчэ юнага Францішка. Згодны я з творчымі спадзевамі мастака Вячкі , што будучы лекар і друкар наведваў Рыгу разам з бацькам Лукой, які меў там сваю “кантору”, у якой служыў пляменнік Раман Скарына. Ганзейскі гандлёвы і палітычны саюз, да якога быў далучаны і Полацак, спрыяў іх стасункам. Нездарма ў канцэртнай зале рыжскай філармоніі, былым Мюнстэрскім зале Вялікай гільдыі, сярод гербаў гарадоў свету, з якімі гандлявала Рыга, і сёння можна ўбачыць такі знак — над трызубавай каронай надпіс: “Контора в Полоцке”.
1000 гадоў таму Рыга дабраславіла вялікі гандлёвы шлях “з варагаў у грэкі”, які злучыў рыжскі Крэўскі двор з Крэўсгорадам (Крэйцбургам-Крустпілсам), Дрысенскім замкам, полацкія харомы з віцебскімі, смаленскімі… У 1453 г. у Рызе была ўзведзена царква св. Мікалая, апекуна падарожнікаў, купцоў. Згадваецца Крэўскі канец ад царквы Якуба-брукаванка крывічоў, якіх пазней пачалі называць балткрэвамі.
Ох, вернемся да 85-гадовай даўнасці. А дапаможа даўні фотаздымак, на якім прачытваюцца такія словы:”Рыская д-ра Францішкі Скарыны Беларуская гімназія Т-ва беларускіх вучыцялёў. І вып. 1932-33 нав. гады. Партрэты настаўнікаў на вуліцы Віцебскай, 24 пазначаны подпісамі. Учытваюся: А. Радзько, К. Езавітаў, С. Сіцько, Ф. Клагіш, Я. Клагіш, П. Мірановіч, П. Масальскі, А. Кастылюк, К. Мяжэцкі… Сёлета Скарына “пасяліўся” у Рызе ў выглядзе шыкоўных юбілейных падарункавых выданняў. Мінск быў шчодры. Будзем спадзявацца, што “прысутнасць” Скарыны і яго Бібліі ў Латвіі будзе рознымі спосабамі напаўняцца.
На здымку: партрэт Ф. Скарыны ў Музеі гісторыі медыцыны, створаны Талывалдзісам Страўтманісам (6.ХІ.1922-17.ІХ.1995). Фота С. Панізьніка пры дапамозе супрацоўніцы музея Ліліі Ксенафонтавай.. 13.Х.1976 г.
З паклонам – кавалер ордэна Трох Зорак Латвійскай Рэспублікі Сяргей Панізьнік
https://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2023/01/pan_2.jpg400617Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2017-12-26 21:49:412023-01-06 12:39:15Скарына змог дапамагчы памяць уберагчы
2017 год у Беларусі і па за яе межамі шырока адзначаўся як 500-ыя ўгодкі з моманту выдання ў Празе Францыскам Скарынам друкаванай Бібліі на беларускай мове. „500-ГОДНАСЦЬ” – пад такім дэвізам ладзіліся па ўсяму свету і ў гарадах, пасёлках і вёсках нашай Радзімы шматлікія імпрэзы. Не засталіся ў баку і ад такой даты і сябры Латвійскага таварыства беларускай культуры „Сьвітанак”. Хоць і са спазненнем, напрыканцы года, 2 снежня адзначылі ў Рызе пяцівекавы юбілей беларускага кнігадруку. Але затое, што нячаста апошнім часам у нас бывае, з удзелам запрошанага госця з Беларусі – краязнаўцы, публіцыста, літаратурнага крытыка і выдаўца Міхася Казлоўскага.
Спадар Міхась, бібліяфіл, як ён сябе называе, зусім не выпадкова ўжо другі раз на працягу некалькіх гадоў наведвае па запрашэнні „сьвітанкаўцаў” Рыгу. Апошнім часам ён вельмі значную частку сваіх сіл і часу аддае на адраджэнне амаль забытых, малавядомых шырокаму колу беларусаў імёнаў беларускіх літаратараў Латвіі міжваеннага перыяду 20-га стагоддзя. Як ён распавядаў сябрам таварыства і гасцям імпрэзы, заахвоціў гэтай тэматыкай яго адзін cа стваральнікаў таварыства „Сьвітанак” паэт Сяргей Панізнік, з якім разам яны падрыхтавалі да выдання першую кнігу геніяльнага, на погляд спадара Міхася, беларускага пісьменніка з Латвіі Віктара Вальтара “Выбраныя творы”. Пасля ў 2015 г. ім была выдадзена кніга „Вольга Сахарава. Сяргей Сахараў “Выбраныя творы” і шэраг іншых. Спадар Міхась вельмі цікава распавядаў пра Францыска Скарыну, а таксама прэзентаваў на свяце дзве новыя выдадзеныя ім кнігі: „Пятро Сакол. Валянціна Казлоўская. “Выбраныя творы”. (2016 г.) і “Крывіцкія руны” Выпуск ІІ. 2017 г. укладанне, прадмова і каментары Міхася Казлоўскага і Сяргея Панізніка.
Да свята сябры таварыства падрыхтавалі невялікую выставу кніг, прысвечаных нашаму славутаму кнігадрукару. 9-ці гадовы Мікола Казак распавёў прысутным, што Францыск Скарына ўшанаваны нават у далёкай Італіі, дзе ў Падуі, на сцяне побач з партрэтамі Галілея ды іншых вядомых вучоных вісіць і партрэт нашага славутага земляка. Імя Скарыны гучала з вуснаў шматлікіх выступоўцаў, у тым ліку дзяцей, што чыталі па-беларуску вершы, прысвечаныя першаму беларускаму кнігадрукару. Прыемна, што не абмінуў увагай нашу імпрэзу Першы сакратар Амбасады Беларусі ў Латвіі спадар Аляксей Васількоў. А беларусы з’ехаліся на свята з усёй Латвіі, не толькі з Рыгі, але з Тукумса і нават з Цэсіса.
Імя Скарыны прагучала на свяце яшчэ з адной вельмі прыемнай для усіх прысутных нагоды. З вялікай радасцю мы даведаліся, што напярэдадні святкавання Указам прэзідэнта Беларусі медалём Францыска Скарыны была ўзнагароджана шматгадовая дырэктарка Рыжскай Беларускай асноўнай школы імя Янкі Купалы Ганна Іванэ. І хоць медаль на той момант яшчэ не даехаў да Латвіі, „сьвітанкаўцы” былі першымі, хто публічна павіншаваў свайго шматгадовага сябра Рады „Сьвітанка” з такой высокай і заслужанай узнагародай. Таксама сябры таварыства павіншавалі з 91-мі ўгодкамі найстарэйшага свайго сябра – доктарку фізічных навук Натальлю Пятроўну Цімаховіч. Астатнім беларусам трэба браць прыклад з Натaльлі Пятроўны, якая, не гледзячы на такі шаноўны ўзрост, цікавіцца беларускімі справамі і наведвае імпрэзы. Тры гадзіны праляцелі незаўважна, настолькі цікавай і прыемнай была сустрэча. Зала была захопленая расповедам госця з Беларусі, а таксама беларускімі песнямі ў выкананні гурта „Вытокі”.
Пасля імпрэзы некаторым латвійскім беларусам пашчасціла стаць уладальнікамі рэдкіх, дыхтоўна выдадзеных невялікімі тыражамі намаганнямі спадара Міхася Чарняўскага кніг. Ганне Уладзіславаўне Іванэ з нагоды узнагароды медалём Ф. Скарыны спадар Міхась падараваў некалькі кніг, у тым ліку сборнік твораў агульных іх землякоў – аўтараў з Маладзечна. Аўтарка гэтых радкоў „праглынула” раман вышэйзгаданага Віктара Вальтара „Народжаныя пад сатурнам” у тую ж ноч 2 снежня, пасля сканчэння імпрэзы. Падзеі рамана, фактычна аўтабіяграфічнага, адбываюцца ў міжваеннай Празе, дзе галоўны герой, студэнт-беларус атрымаў стыпендыю на навучанне ў Пражскім універсітэце ад чэшскага ўраду.
Пасля урачыстай часткі, за традыцыйным святочным сталом вырашылі, што варта збірацца часцей ды азначыць Каляды і Новы год 13 студзеня 2018 года. Шаноўныя латвійскія беларусы, сачыце, калі ласка, за абвесткамі на сайце таварыства „Сьвітанак”.
Латвійскае таварыства беларускай культуры „Сьвітанак” выказвае шчырую падзяку Міністэству культуры Латвіі за фінансавую падтрымку імпрэзы з удзелам ў святкаванні госця з Беларусі.
Прыклад чыстай любові,
якой не скарылі, даў Скарына…
Праз пяць мімалётных вякоў
у праслаўленым Полацку,
мовай Скарыны
уваскрошаны з праху,
спаткаемся зноў…
Таццяна Казак,
сябра Рады ЛТБК „Сьвітанак”
На здымках:
Выстава кніг, прысвечаных Францыску Скарыне
Традыцыйна гучыць “Магутны Божа”
Госць з Беларусі Міхась Казлоўскі
Пра першага беларускага кнігадрукара распавядае Вячка Целеш
Беларускія песні спявае гурт “Вытокі”
Верш чытае 5-ці гадовая Сафія Улманэ
Мікола Казак чытае верш Д. Бічэль-Загнетавай “Словам Скарыны”
Доктар фізічных навук Натальля Пятроўна Цімаховіч
Прамаўляе дырэтар Рыжскай беларускай школы імя Янкі Купалы Ганна Іванэ
29 снежня медаль Францыска Скарыны быў уручаны Ганне Іванэ ў МЗС Беларусі ў Мінску.
У Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы адкрылася выстава «Два Яны. Сустрэча ў Менску», якая ладзіцца ў межах міжнароднага праекту, прысьвечанага народным паэтам Беларусі і Латвіі Янку Купалу і Яну Райнісу.
Першая выстава праекту — «Два Яны. Сустрэча ў Рызе, якая не адбылася» — прайшла ў верасьні ў рыскім музэі Райніса і Аспазіі. Менская частка праекту прысьвечаная сустрэчы двух Янаў, якая адбылася ў беларускай сталіцы з нагоды знакавай для Беларусі падзеі — Акадэмічнай канфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі, што праходзіла ў лістападзе 1926 году.
Але гэта не адзінае, што зьвязвае Райніса зь Беларусьсю. Маці выбітнага паэта Яна Райніса Дарта Пліекшанэ (з роду Грыкоўскіх) мела беларускія карані і пахаваная ў Віцебску.
Экскурсію па экспазыцыі выставы правялі дырэктарка Асацыяцыі мэмарыяльных музэяў Латвіі Рыта Мэйнэртэ і загадчыца аддзелу навукова-экспазыцыйнай і выставачнай работы музэю Янкі Купалы Марыя Барткова.
Марыя Барткова і Рыта Мэйнэртэ
Янка Купала запрасіў Райніса ўдзельнічаць у міжнародным навуковым форуме — Акадэмічнай канфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі — на знак павагі і ўдзячнасьці латыскаму паэту, які як дэпутат Сэйму Латвіі адстойваў правы беларускага насельніцтва, падтрымліваў беларускія школы і гімназіі, а таксама спрыяў пастаноўцы камэдыі «Паўлінка» ў 1924 годзе на сцэне Нацыянальнага тэатру Латвіі.
Разам з Райнісам з Латвіі ў Менск прыехалі ў 1926-м дацэнт Латвійскага ўнівэрсытэт Эрнэстс Блесэ, дырэктар Беларускай гімназіі ў Люцыне Ўладзімер Пігулеўскі, рэдактар газэты «Голас Беларуса» Кастусь Езавітаў.
Ва ўспамінах Вацлава Ластоўскага ёсьць згадка, як сустракалі Райніса на менскім вакзале, пасялілі ў гатэль «Эўропа». У экспазыцыі выставы — рэдкая фатаграфія Яна Райніса, якую ён зрабіў у атэлье мастацкай фатаграфіі «Трудколлектив» на вуліцы Савецкай, 73 у Менску. Аўтар здымку невядомы, а падараваў яго рыскаму музэю паэт і перакладнік Язэп Пушча.
Таксама ёсьць здымак, дзе поруч з Райнісам — Янка Купала і сябры літаратурна-мастацкага згуртаваньня «Ўзвышша» Язэп Пушча, Адам Бабарэка, Уладзімер Дубоўка, Пятро Глебка, Кузьма Чорны, Зьмітрок Бядуля, Кандрат Крапіва.
Масква тады выказала незадаволенасьць гэтай менскай канфэрэнцыяй. Пазьней канфэрэнцыя была абвешчаная «зьездам беларускіх нацыяналістаў і контрарэвалюцыянэраў». Многія ўдзельнікі «нацдэмаўскага генэральнага зьлёту», як яго назвалі, былі рэпрэсаваныя. Не ўратаваліся і трое «ўзвышэнцаў» са згаданага фатаздымку — Дубоўка, Бабарэка, Пушча.
Ян Райніс у 1926 годзе прыходзіў у госьці да Купалы ў знакаміты менскі «дом над таполяй», які меў славу літаратурнага салёну. На выставе — сэрваваны стол, за якім паэты маглі піць каву ці гарбату, а таксама асабістыя рэчы паэтаў — кардыган, шаўковы шалік, капялюш, халат, купальны касьцюм.
Ва ўсе часы на працоўным стале Янкі Купалы знаходзіўся партрэт Яна Райніса.
Таксама выстаўленая карціна мастака Мікалая Гусева, напісаная ў 1959 годзе: Райніс і Купала ў доме беларускага паэта.
Цікава, што абодва паэты ў сваім убраньні спалучалі клясычныя гарнітуры з элемэнтамі народнага адзеньня — саматканымі пасамі, скуранымі аксэсуарамі. У экспазыцыі выстаўленая і кніга Купалы «Безназоўнае», якую аўтар уласнай рукой падпісаў Яну Райнісу.
Надзвычайны і паўнамоцны амбасадар Латвіі ў Беларусі Мартыньш Вірсіс падкрэсьліў, што выставачны праект рэалізуецца напярэдадні сьвяткаваньня 100-годзьдзя незалежнасьці Латвіі, якое будзе адзначацца 18 лістапада 2018 году.
Мартыньш Вірсіс (Mārtiņš Virsis)
Амбасадар заўважыў, што першыя вершы Ян Райніс напісаў па-нямецку, бо вучыўся ў нямецкай гімназіі ў Рызе. Зь дзяцінства паэт быў знаёмы і зь беларускай мовай, бо нарадзіўся на паўднёвым усходзе Латвіі, у Латгаліі. А потым прыйшло асэнсаваньне каранёў, і перайшоў ён на латыскую мову. Купалу і Райніса абʼядноўвае, на думку амбасадара Вірсіса, іхны ідэалізм, вера ў гуманізм.
Загадчыца аддзелу навукова-экспазыцыйнай і выставачнай работы Марыя Барткова паведаміла, што ў пэрспэктыве — выданьне альбому, прысьвечанага Янку Купалу і Яну Райнісу.
http://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.png00Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2017-11-11 21:57:042023-01-06 11:47:01Два Яны — Купала і Райніс — зноў сустрэліся ў Менску
Упершыню Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” адзначала знамянальную дату ў айчыннай гісторыі – Дзень 25 сакавіка – ў 1989-м годзе. З таго часу святкаванне ўгодкаў абвяшчэння БНР стала непарушнай традыцыяй ў таварыстве. І сёлета ў гонар Акту 25 сакавіка сябры таварыства і госці сабраліся ў будынку Латвійскай асацыяцыі нацыянальна-культурных таварыстваў імя Іты Казакевіч, каб адзначыць гэтую векапомную для беларусаў дату. З прывітальным словам да ўдзельнікаў свята звярнуўся сябра Рады “Сьвітанка” Вячка Целеш, які зачытаў віншавальныя лісты, якія паступілі ў адрас таварыства. Яўген Манжос зрабіў невялікі экскурс у гісторыю і нагадаў прысутным пра тыя падзеі, калі была абвешчаная незалежная Беларуская Народная Рэспубліка. З невялікім канцэртам перад прысутнымі выступіў гурт беларускай народнай песні «Вытокі». Гледачы цёпла сустрэлі выступленне самадзейных артыстаў. Для латвійскіх беларусаў гэтая дата адметнае яшчэ і тым, што менавіта 25 сакавіка святкуецца дзень нараджэння першай беларускай супольнасці ў Латвіі – таварыства “Бацькашўчына”. Менавіта “Бацькаўшчына” заклала падмурак дзейнасці беларускіх адраджэнцаў у Латвіі. Сябры «Сьвітанка» ў гэты дзень падвялі вынікі дзейнасьці свайго таварыства за справаздачны год. Аб праведзеных у 2016 годзе мерапрыемствах распавялі сябры Рады Таццяна Казак і дырэктар Рыжскай беларускай асноўнай школы Ганна Іванэ. Абралi 9 чалавек у Раду, склад яе абнавіўся, Рада папоўнілася новымі сябрамі. Старшынёй таварыства зноў пераабралі Ірыну Кузьміч.
https://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2023/01/6.sa_.jpg300410Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2017-04-05 22:06:312023-04-08 21:11:27Свята ў “Сьвітанку”
17 снежня 2016 г. у Латвійскім таварыстве беларускай культуры “Сьвітанак” адзначылі адразу два юбілеі.
Максім Багдановіч – класік беларускай літаратуры, паэт, празаік, публіцыст, літаратурны крытык, перакладчык, гісторык літаратуры.
Ён пакінуў свайму народу вельмі значную творчую спадчыну, хоць жыццё яго было надзвычай кароткім, а лёс нелітасьцівым. Пражыў ён усяго 25 гадоў.
А я пражыла на свеце ўжо ў 3 разы больш, чым ён. І калі паміраюць такія маладыя, прыгожыя, таленавітыя, я пытаюся: ,,Чаму такая несправядлівасць? Можа яны вельмі патрэбныя Богу і ён іх забірае да сябе?” Я вельмі спадзяюся на гэта… І тады становіцца трошкі лягчэй.
Нарадзіўся Максім Багдановіч 9 снежня 1891 года ў Мінску; таму ў бягучым, юбілейным 2016 годзе родная Беларусь і беларусы ва ўсім свеце вельмі масштабна адзначаюць яго 125-гадовы юбілей. Я таксама рыхтавалася да гэтага свята і брала ўдзел у святочнай імпрэзе, прысвечанай 125-гадоваму юбілею Максіма Багдановіча, якую ладзілі актывісты Латвійскага таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” у Рызе. Вялікую падзяку хачу выказаць нашай шчырай беларусцы, экс-старшыні “Сьвітанка” Таццяне Казак, якая вельмі шмат зрабіла для правядзення гэтага мерапрыемства. Я са школы была закаханая ў многія творы Багдановіча, але толькі цяпер я адкрыла для сябе Багдановіча так шырока.
Святочная імпрэза праводзілася 17 снежня 2016 г. у адной з залаў дома Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч. Сярод гасцей выпадковых людзей не было. Прыйшлі аматары творчасці Максіма Багдановіча. Старшыня “Сьвітанка” Ірына Кузьміч прывяла з сабой дачушку, якой толькі 4 гады, а Таццяна Казак — сына Міколку, які вучыцца ў другім класе. Мікола Казак – сапраўдны беларус. Ён добра размаўляе на беларускай мове, ведае шмат вершаў і песень па-беларуску, заўсёды вельмі актыўна ўдзельнічае ў мерапрыемствах “Сьвітанка”.
Дзякуючы дырэктару Беларускага інфармацыйнага цэнтра ў Рызе Ўладзіславу Рэдзькіну, усе прысутныя атрымалі магчымасць агледзець цудоўную выставу з Дзяржаўнага музея гісторыі беларускай літаратуры і філіяла “Літаратурнага музея Максіма Багдановіча” з Мінска “Максім Багдановіч. Жыццё і творчасць”. Вельмі цікава экскурсію па выставе правяла дырэктар асноўнай Рыжскай Беларускай асноўнай школы імя Янкі Купалы Ганна Іванэ. Багата ілюстраваная выявамі фотаздымкаў, паштовак, аўтографаў, арыгіналы якіх у асноўным захоўваюцца ў фондавай калекцыі Літаратурнага музея Максіма Багдановіча, выстава дае магчымасць скласці ўяўленне пра дзіцячыя і юнацкія гады паэта, яго сяброў і родных, пра вучобу Максіма ў гімназіях Ніжняга Ноўгарада, Яраслаўля і Дзямідаўскім юрыдычным ліцэі, прасачыць асаблівасці станаўлення яго асобы і паэтычнага таленту.
Усе прысутныя атрымалі на памяць падарунак – паштоўку з фатаздымкам Максіма Багдановіча. З яе глядзіць малады чалавек вялікай абаяльнасці. Сапраўды, Максім быў вельмі прыгожым юнаком высокага росту, з густымі, хвалістымі каштанавымі валасамі, з блакітнымі вачамі. Яго ласкава называюць “цвятком Радзімы”. Удзельнікі агляду ўбачылі на выставе фотаздымкі бацькоў паэта, двух братоў, сяброў, гарадоў і мясцін, дзе жыў, вучыўся і працаваў паэт, куды пераязджала сям’я Багдановічаў пасля смерці маці. Максім Багдановіч самастойна вывучыў беларускую мову па кніжкам, жывучы ў Расііі.
На свяце Ганна Іванэ прадставіла пажаўцелы ад часу адзіны друкаваны пры жыцці паэта зборнік твораў М. Багдановіча , “ВЯНОК”, у якім змешчана 100 верўшаў і 2 паэмы. Цікава, што фундатарам выдання зборніка была Магдалена Радзівіл. Калі ў 1917 годзе ў Ялце ад сухотаў Максім Багдановіч памёр, каля яго ложка знайшлі лісток, на якім паэтн напісаў свае апошнія ў жыцці чатыры радкі:
У краіне светлай, дзе я ўміраю,
У белым доме ля сіняй бухты,
Я не самотны, я кнігу маю
З друкарні пана Марціна Кухты.
Алег Лукашэвіч, аўтар цудоўнага фільма пра Максіма Багдановіча, гаворыць: “Максім Багдановіч – гэта цэлая планета, на якой можна знайсці ўсё, што патрэбна для душы, для супакаення, насычэння, каб зразумець, хто мы на гэтай зямлі.” Творы Максіма Багдановіча – гэта скарб для чытача. Яны саграваюць сэрца. На яго вершы кампазіторы напісалі шмат вельмі прыгожых песень.
На нашай святочнай юбілейнай імпрэзе гучалі вершы і песні ў выкананні сяброў таварыства і гасцей вечарыны Наталлі Камілеўскай, Эльвіры Гамершміттэ, Таісіі Бачкаровай ды іншых. Я акапэльна праспявала песню “У Максіма на кашулі”, якая мне вельмі падабаецца. Гучалі таксама “Вераніка”, “Не кувай ты, шэрая зязюля” ды іншыя песні на словы славутага юбіляра. Напрыканцы першай часткі вечарыны ўсе разам мы праспявалі цудоўны раманс “Зорка Венера”.
Гэта быў не адзіны юбілей, які мы адзначылі 17 снежня. Другая частка шмпрэзы была прысвечана 90-гадоваму юбілею Наталлі Пятроўны Цімаховіч. Прысутнасць юбіляркі на імпрэзе, магчымасць падараваць ёй кветкі і віншаванні была радасным і каштоўным перажываннем для кожнага сябра таварыства.
Нашай найстарэйшай у “Сьвітанку” юбілярцы я прысвяціла верш. У маім вершы выказваю свае пачуцці, пажаданні і адносіны да гэтай легендарнай жанчыны.
БЕЛАРУСКАЕ СОНЕЙКА.
Усё жыццё СОНЦА яна вывучала —
І сама нарэшце СОНЕЙКАМ стала!
Сёння сабрацца ёсць важкая прычына:
У нас ЮБІЛЯРКА – ЛЕГЕНДА-ЖАНЧЫНА!
Вядомы вучоны, доктар навук фізычных,
Перакладчыца дайнаў і твораў паэтычных!
Яна нарадзілася, расла ў Рызе.
Багацця ў бацькоў наогул не было,
Але вось дзякуючы кнізе,
Яна пазнала навукаў святло
І ў іх дасягнула сапраўдных высотаў.
ВЯЛІКУЮ ДА ВУЧОБЫ МЕЛА АХВОТУ!
Школа, гімназія, універсітэт.
І Наталля Пятроўна раскрывае сакрэт:
У розных рэдакцыях ёй вельмі рады.
Праз газэту “Звязда” яна дае парады:
1. “ВУЧЫЦЦА НЕ ЛЯНУЙЦЕСЯ Ў ЛЮБЫМ УЗРОСЦЕ,
БО ТОЛЬКІ Ў РАЗВІЦЦІ ЁСЦЬ ПЭЎНЫ РУХ!”
Так што ў чалавека ВЫБАР ПРОСТЫ:
“ЖЫЦЦЁ або ЗАСТОЙ”- адно з двух!
2″ТРЭБА ЗАЎЖДЫ ЦІКАВІЦЦА І МАРЫЦЬ, МАРЫЦЬ, МАРЫЦЬ…
Тады дэпрэсія не прыдзе і пачакае старасць!”
3. “КАБ ВАМ ЗАЎЧАСНА НЕ СТАРЭЦЬ,
ЗАЙМАЙЦЕСЯ ЛЮБІМАЙ СПРАВАЙ!” –
Так лічыць юбіляр па праву,
Бо аккурат яна знайшла такую справу.
Навука заўжды і вабіла яе, і звала.
У Акадэміі навук яна ў Рызе працавала.
Вывучала ГАЛАКТЫКІ і СОНЦА законы.
НАТАЛЛЯ ПЯТРОЎНА – ВЯДОМЫ ВУЧОНЫ.
Яна гаворыць: “СОНЦА ВЕЛЬМІ РОЗНАЕ,
ТАМУ БУДЗЬЦЕ З ІМ АСЦЯРОЖНЫЯ!”
Працаздольнасць яе проста здзіўляе.
Упэўнена: САМ БОГ ЁЙ ДАПАМАГАЕ,
А яшчэ ХАРАКТЭРА НАДЗЕЙНЫ БЕЛАРУСКІ СКЛАД!
І праца ў яе заўжды йшла на лад.
На шасці замежных мовах размаўляе.
Каля трохсот навуковых работ яна мае.
З іх 20 публікацый можна прачытаць.
Яшчэ цікавы момант хочацца дадаць.
ГАВОРЫЦЬ НА ЧЫСЦЮТКАЙ БЕЛАРУСКАЙ МОВЕ,
Хоць ў Беларусі ніколі не была.
Размоўную сама пазнала меней-болей,
А вось літаратурную ГІМНАЗІЯ Ў ІНДРЫ ЁЙ ДАЛА.
Слова ДЭПРЭСІЯ ЁЙ НЕ ЗНАЁМА!
І толькі як выйдзе яна з дому,
ЗАМЕСТ таго, каб ІСЦІ Ў АПТЭКУ–
ПОЙДЗЕ Ў БІБЛІЯТЭКУ!
Там пасядзіць гадзіну – другую,
І значна лепей сябе адчуе!
ЯЕ ГАЛАВА – ГЕНЕРАТАР ІДЭЙ!!!
І З ІМІ ІДЗЕ ЯНА ДА ЛЮДЗЕЙ.
НАТАЛЛЯ ПЯТРОЎНА! З ЮБІЛЕЕМ ВАС ВІНШУЕМ!
МЫ ВАС ВЕЛЬМІ ЛЮБІМ, ПАВАЖАЕМ І ШАНУЕМ!
УСЕ СЯБРЫ “СЬВІТАНКА” І Я АСАБІСТА
ЖАДАЕМ, КАБ НЕБА ЗАЎЖДЫ БЫЛО ЧЫСТЫМ
НАД ВАШЫМ ШЛЯХАМ, НАД ВАШЫМ ДОМАМ, КАБ ВЫ НЕ ГУБЛЯЛІ ДОБРЫХ ЗНАЁМЫХ!
ВАШ ЮБІЛЕЙ ТАКІ ЗНАКАВЫ І ПРЫГОЖЫ!
І НЯХАЙ ВАМ ДАСЦЬ МАГУТНЫ БОЖА
З НАМІ СВЯТКАВАЦЬ і 100 СВАІХ ГАДОЎ!
ВАС БУДЗЕ САГРАВАЦЬ ЗАЎЖДЫ НАША ЛЮБОЎ!
ШЧАСЦЯ, ЗДАРОЎЯ ВАМ, НОВЫХ ІДЭЙ
І ПОБАЧ МЕЦЬ СУМЛЕННЫХ ЛЮДЗЕЙ!
А СЯБРЫ – БЕЛАРУСЫ НЕ ПАДВЯДУЦЬ:
РУКУ ДАПАМОГІ ЗАЎЖДЫ ПАДАДУЦЬ!!!
Людміла Яновіч. г Рыга
На здымках :
Дырэктар Рыжскай беларускай школы імя Янкі Купалы Ганна Іванэ знаёміць з выставай, прысвечанай Максіму Багдановічу
Спявае Мікола Казак
Гучыць песня “У Mаксіма на кашулі”(музыка Ул. Мулявіна) ў выкананні Людмілы Яновіч
Песня “Не кувай ты, шэрая зязюля” ў выкананні Эльвіры Гамершміттэ. Акампануе Наталля Камілеўская
Вершы Багдановіча чытае Таісія Бачкарова
Доктар фізічных навук Наталля Цімаховіч
Віншаванні і найлепшыя пажаданні юбілярцы ад “світанкаўцаў”
Наша гісторыя пераканаўча сведчыць, што Беларусь – еўрапейская краіна з багатай і слаўнай мінуўшчынай. Больш за тысячу гадоў налічвае традыцыя беларускай дзяржаўнасці.
Беларусь заўсёды была арганічнай часткай агульнаеўрапейскай цывілізацыі. На пачатку ХХ стагоддзя рух нацыянальнага Адраджэння паставіў на парадак дня аднаўленне дзяржаўнасці. 25 сакавіка 1918 года адбылося абвяшчэнне незалежнай Беларускай Народнай Рэспублікі.
З таго дня прайшло 98 гадоў, але падзею гэтую і сёння шануюць беларусы ва ўсім свеце. Не выключэнне сярод іх і ЛТБК „Сьвітанак”, якое 19 сакавіка зладзіла цёплую сустрэчу сяброў і аднадумцаў. Адчуванне еднасці, гонару за сваю краіну, яе гісторыю, родную мову, аб’яднала ўсіх, хто прыйшоў на свята.
Сапраўды, калі мы збіраемся разам, асабліва востра прыходзіць жаданне згадаць тых асоб у нашай гісторыі i літаратуры, якія ў сваёй творчасці найбольш поўна ўвасобілі характар і адметнасць кожнага з нас. І як тут не ўзгадаць Уладзіміра Караткевіча, які запэўніў:„без мінулага – няма будучыні”. Цяжка з гэтым не пагадзіцца.
Упрыгожылі святочную імпрэзу сваiмi чароўнымі песнямi выканаўцы з гурта „Вытокі”. Самадзейныя артысты спявалі творы на словы нашага латвійскага паэта-беларуса Станіслава Валодзькі, пакладзеныя на музыку “cьвiтанкаўцам” Станіславам Клімавым. Шкада, што сёння Станіслава ўжо няма сярод нас, але кранальныя гукі яго мелодый жывуць i нікога не пакідаюць без уражанняў.
Гучыць ціхая мелодыя, павольна ліецца родная сэрцу мова і плыве перад вачыма бацькоўская хата з буслянкай, суніцы, кубак сырадою ў матуліных руках, а яшчэ – язмін. Як жа ён пахне, як пахне!
Наведаў нашу імпрэзу і вядомы латышскі паэт і перакладчык Улдыс Бэрзыньш. Ён павіншаваў прысутных са святам і зазначыў, што латышы і беларусы маюць шмат агульнага не толькі ў гістарычным плане, але і ў сугуччы нашых моў. Пагадзілася з ім і спадарыня Натальля Пятроўна Цiмаховiч, ганаровы сябра таварыства „Сьвітанак”, якой хутка споўніцца 90 год. Няхай шануе яе Бог!
Мінулае, сучаснасць i будучыня заўсёды вельмі блізкія. І нельга разарваць гэтую сувязь. Пэўна сімвалічна, што сярод сяброў-сьвітанкаўцаў і самы маленькі – першакласнiк Мікола Казак, у асобе якога і ёсць наша надзея, будучыня, неабходнасць да дробязей захаваць нашу слынную спадчыну. Расці, Міколка, дужэй, набірайся ведаў!
Каб свята адбылося, нямала намаганняў прыклаў і наш шаноўны Вячка Целеш. Мінавіта яму належыць сцэнар добра зладжанага мерапрыемства.
Падзея 25 сакавіка, якую таварыства „Сьвітанак”адзначае штогод на працягу ўжо амаль 30-ці гадоў, з моманту свайго заснавання – гэта не толькі жаданне сабрацца разам адзінадумцам, не толькі магчымасць палунаць ва ўспамінах, але перш за ўсё ўсведамленне сваёй нацыянальнай свядомасці, пошырэнне ведаў і вялікае спадзяванне, што Беларусь зойме годнае месца ў дэмакратычнай еўрапейскай супольнасці.
Ганна Iванэ
На здымках Таццяны Казак:
Гучыць “Магутны Божа” ў выкананні Міколы Казака
Віншаванне са святам ад Старшыні Рады БНР Івонкі Сурвіллы агучвае Вячка Целеш
Спявае гурт “Вытокі”
Госць імпрэзы вядомы латышскі паэт і перакладчык Улдыс Бэрзыньш.
Прамаўляе сябра таварыства доктар фізічных навук Натальля Цімаховіч
Рыга ведае гэтае найвялікшае свята беларусаў – Дзень 25 сакавіка. Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак” адзначае яго з самага пачатку свайго існавання. І за дваццаць гадоў дзейнасці таварыства ніколі не парушыла традыцыю. Вось і сёлета зноў у чарговы раз “Сьвітанак” запрасіў рыжан на галоўнае беларускае свята.
25 сакавіка гаспадарамі будынка Асацыяцыі нацыяльна-культурных таварыстваў Латвіі сталі беларусы. Асацыяцыя гасцінна расчыніла свае дзверы перад удзельнікамі беларускай імпрэзы, і іх сабралася поўная Вялікая зала, негледзячы на працоўны дзень.
Твары слынных дзяцей зямлі беларускай Кастуся Езавітава і Ларысы Геніюш, якія паглядалі з палотнаў беларускіх мастакоў – вось хто першымі вітаў гасцей беларускага свята. Гэта свой падарунак да юбілею падрыхтавалі беларускія мастакі, сябры творчай суполкі “Маю гонар”. Яны зладзілі выставу, прысвечаную 90-м угодкам абвяшчэння БНР.
У выставе прынялі ўдзел даўнія сябры латвійскай суполкі “Маю гонар” Вячка Целеш, Васіль Малышчыц, Ганна Пейпіня ды Алена Лаурыновіч, а таксама новае папаўненне суполкі – гэта мастачка і мастацтвазнаўца Аліна Літвіненка ды Ірына Трумпель. Дарэчы, Ірыну ды Вячку ў снежні 2007 года прынялі ў Саюз Мастакоў Латвіі. Акрамя прац мастакоў латвійскай суполкі на выставе экспануюцца карціны сябраў эстонскай суполкі “Маю гонар” – пастэльны нацюрморт з васількамі “Прысвячэнне Васілю Быкаву” намесніка старшыні аб”яднання “Маю гонар” Маргарыты Астраумавай ды каларытныя жывапісныя працы Генадзя Курленкова
Першыя словы ўдзячнасці ў адрас тых, чые прозвішчы навекі застануцца ў нашай памяці. У гэтай кагорце і прозвішча Кастуся Езавітава, змагара беларускага нацыянальна-дзяржаўнага Адраджэння, слыннага асветніка, лёс якога назаўсёды звязаны і з Беларуссю і з Латвіяй. . Адзін з удзельнікаў абвяшчэння БНР, народны сакратар ваенных спраў у складзе першага нацыянальнага ўрада Беларусі Кастусь Езавітаў у 1919-1920 гг. служыў шэфам беларускай ваенна-дыпламатычнай місіі ў Латвіі і Эстоніі. Тое, што прыбалтыйскія дзяржавы, у тым ліку і Фінляндыя, першымі прызналі БНР – яго нясумненная заслуга, уганараваная пазней званнем генерала-маёра. Пасля змушанага адыходу ад палітыкі Езавітаў прыняў латвійскае грамадзянства і распачаў вялікую 23-гадовую культурна- асветніцкую дзейнасць сярод беларусаў Латвіі. Ён абудзіў дзесяткі талентаў, паклікаўшы на “светлы след” нацыянальнага самавыяўлення тысячы людзей.
І сёння, праз гады, Кастусь Езавітаў і яго паплечнікі разам з намі, тут, на латвійскай зямлі, святкавалі найвялікшае беларускае свята. І вельмі важна было ўсведамляць, што гэту векапомную дату беларусы святкуюць ва ўсім свеце. Прывітальныя віншаванні ўдзельнікам свята зачытаў старшыня Аб ‘яднання беларусаў-мастакоў Балтыі “Маю гонар”, кавалер ордэна трох Зорак Латвіі, адзін з заснавальнікаў таварыства “Сьвітанак” Вячка Целеш. Ён агучыў і пасланне Івонкі Сурвіллы, нагадаў аб гістарычных паралелях паміж Днём незалежнасці, які Латвія адзначае 18 лістапада, і Днём Акту 25 сакавіка.
А яшчэ гэты сакавіцкі вечар стаў падставай павіншаваць з юбілеямі Натальлю Камілеўскую – чалавека, без якога цяжка ўявіць кожную нашую імпрэзу. Гэта магчымасць сказаць цёплыя словы падзякі ў адрас 80-гадовай юбіляркі, доктара гістарычных навук, старшыні латвійскага адзялення Міжнароднай асацыяцыі беларусістаў прафесара Ілгі Апінэ. Гэта магчымасць паслухаць маладую таленавітую спявачку Людмілу Ігнатаву, беларуску, якая нарадзілася і вырасла на латвійскай зямлі, і сваімі выступленнямі далучае суродзічаў і да спрадвечных каштоўнасцяў нашага народа, і да музычных шэдэўраў еўрапейскай культуры.
Гэта і нагода пагаварыць аб тым, якімі справамі будзе адзначаць свой юбілей таварыства “Сьвітанак”, 27 лістапада бягучага года яму споўніцца дваццаць гадоў. Дарэчы, шмат хто з гасцей свята вяртаўся дамоў не з пустымі рукамі, а са свежымі нумарамі газеты “Ніва”. Тыднёвік беларусаў Польшчы дасылаецца ў наша таварыства не першы год. І гэта таксама традыцыя – “Ніва” разам з намі на ўсіх нашых святах.
Негледзячы на сумныя гістарычныя рэаліі, светлай і жыццясцвярджальнай атрымалася гэта імпрэза. Гэта светлая ўзнёсласць – ад фарбаў нашых мастакоў, ад кранаючых сэрца гукаў беларускіх спеваў, ад нашай еднасці. Яна – ў нашых сэрцах і пачуццях, у подыху вясны, у твары святой Ефрасінні Полацкай, заступніцы зямлі беларускай – гэтая праца, створаная мастаком Васілём Малышчыцам асяняла і нашую вечарыну, і выставу аб’яднання “Маю гонар”, якая будзе доўжыцца яшчэ і ўвесь красавік.
http://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.png00Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2009-01-29 22:23:002023-02-13 23:41:59У “Сьвітанку”адзначылі 90-я ўгодкі абвяшчэння БНР
Дваццаць гадоў таму, 27 лістапада 1988 года, на світанку адраджэння латвійскай дзяржаўнасці, у Рызе было заснаванае Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”.
Такую сімвалічную назву далі сваёй арганізацыі прадстаўнікі дэмакратычна настроенай беларускай інтэлігенцыі ў надзеі ажывіць паходню беларушчыны, узнятую беларускімі асветнікамі Латвіі яшчэ на пачатку мінулага стагоддзя. І хоць больш паўстагоддзя аддзяляе “Сьвітанак” (1988 г.) ад “Бацькаўшчыны” (1921 г.) – беларускага таварыства ў Латвіі, паслядоўнікам якога лічыць сябе “Сьвітанак”, менавіта “Бацькаўшчына” стала тым падмуркам, на якім будуе сваю працу нашае таварыства.
За дваццаць гадоў культурна-асветніцкай дзейнасці пад эгідай “Сьвітанка”:
1989 г. – адчынена беларуская мастацкая студыя “Вясёлка”; 1991 г. – пачала сваю працу Рыжская беларуская нядзельная школа; 1990 г. – на хвалях Латвійскага радыё ўпершыню пачала гучаць беларуская мова ў грамадскай культурна-асветніцкай праграме “Сьвітанак”; 1991 г. – беларускімі мастакамі Латвіі, Эстоніі, Летувы i Санкт-Петэрбурга заснаванае аб’яднанне мастакоў-беларусаў Балтыі “Маю гонар”; 1994 г. – адчынены першы клас дзяржаўнай Рыжскай беларускай школы, пасля паспяховай акрэдытацыі ў 1998 г. школе нададзены статус Рыжскай Беларускай асноўнай школы; 2002 г. – створаны аднаіменны вакальны гурт пры таварыстве; 2003 г. – выдадзена кніжка аб дзейнасці таварыства на працягу 15 гадоў; 2005 г. – пачаў працу сайт таварыства www.svitanak.lv
У сакавіку 2006 г. найвышэйшай узнагародай Латвійскай Рэспублікі – ордэнам Трох Зорак быў узнагароджаны мастак, грамадскі і культурны дзеяч, чалавек, які стаяў ля вытокаў нашага таварыства – Вячаслаў Міхайлавіч Целеш. Мы ганарымся тым, што ў кагорце ардэнаносцаў, асоб, якія з’яўляюцца гонарам Латвіі, і “світанкавец” Вячка Целеш!
Таварыства “Сьвітанак” – не толькі першая беларуская суполка, заснаваная ў Латвіі. “Світанкаўцы” ганарацца і тым, што менавіта беларуская супольнасць адной з першых нацменшасцяў Латвіі стварыла сваё нацыянальна-культурнае таварыства, што стала адным з заснавальнікаў Асацыяцыі нацыянальных культурных таварыстваў Латвіі імя Іты Казакевіч.
І сёння “сьвітанкаўцы” з нагоды свайго юбілею звяртаюцца да ўсіх сваіх сяброў у самых розных кутках свету са словамі, ад якіх ні разу не адцураліся за дваццаць гадоў існавання таварыства: Будзьма беларусамі! Будзьма разам! Жыве Беларусь!
Латвійскае таварыства беларускай культуры “Сьвітанак”
http://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.png00Svitanakhttp://www.svitanak.eu/wp-content/uploads/2020/09/svitanak-2020-296x300.pngSvitanak2008-11-27 20:29:002023-05-02 18:54:58Нашаму таварыству – дваццаць гадоў
